Trọn Vẹn

Trong Giây Phút Này



Nguyên tác: The Power of Now

A Guide to Spiritual Enlightenment



của Eckhart Tolle

Dương Gia Phỏng Dịch

 

 

CHƯƠNG III

 

BƯỚC SÂU VÀO GIÂY PHÚT HIỆN TẠI

 

Đừng t́m “cái tôi” trong tư tưởng

 

Tôi phải t́m hiểu cho thật rơ tư tưởng hoạt động như thế nào th́ mới có thể hoàn toàn ư thức hay giác ngộ được.

Điều này không cần thiết. Tư tưởng không giải quyết được những vấn đề của tư tưởng. Một khi đă hiểu trên căn bản là nó sai th́ chẳng cần hiểu thêm điều ǵ khác. T́m hiểu những khúc mắc của tư tưởng chỉ khiến bạn trở thành một tâm lư gia giỏi, nhưng sẽ không giúp bạn thoát ra khỏi ảnh hưởng của nó được. Cũng như t́m hiểu bịnh điên không đủ để làm bạn điên. Bạn đă hiểu trên căn bản, ư thức hoạt động như thế nào rồi: nó đồng hóa với tư tưởng, rồi tạo nên cái tôi giả để thay thế cái tôi thật gắn liền với hiện hữu. Như Đức Giêsu đă nói: Con trở thành “một nhánh cây cắt rời khỏi thân cây nho. ”

Những đ̣i hỏi của “cái tôi” nhiều vô tận. V́ có nhiều nhược điểm và thường bị đe dọa nên nó luôn luôn sống ở trạng thái sợ hăi và thiếu thốn. Một khi đă hiểu tiến tŕnh sai lầm này th́ không cần phải t́m hiểu những phát hiện muôn h́nh vạn trạng của nó và cũng không cần coi đó như là một vấn đề riêng cho cá nhân ḿnh. Dĩ nhiên, “cái tôi” rất thích đi t́m cái ǵ để bám víu vào, để tồn tại và phát triển. Bởi vậy đối với rất nhiều người, “cái tôi” của họ đă gắn liền mật thiết với những vấn đề của họ. Họ không thể tách ḿnh ra khỏi vấn đề v́ như vậy họ sẽ mất đi “cái tôi” của họ. Họ đă đầu tư quá nhiều đau khổ vào “cái tôi” rồi.

Nói tóm lại, một khi đă nhận định được nguồn gốc của sự vô ư thức là sự đồng hóa với tư tưởng và cảm giác, th́ bạn liền thoát ra khỏi để hiện diện, để có ư thức. Đă hiện diện rồi th́ không c̣n để ḿnh rơi vào bẫy của màng lưới tư tưởng nữa. Tự chúng, tư tưởng là một dụng cụ tuyệt vời. Chúng chỉ hoạt động sai lầm khi bạn đi t́m trong đó “cái tôi” của ḿnh và lầm tưởng ḿnh là chúng. Lúc đó th́ tư tưởng trở thành ích kỷ và hoàn toàn điều khiển cuộc đời bạn.

Chấm dứt ảo tưởng thời gian

 

Tôi thấy khó mà có thể ngừng đồng hóa với tư tưởng. Con người đều ch́m đắm trong đó. Làm sao dạy cho cá biết bay đây?

Đây là bí quyết: Hăy chấm dứt ngay ảo tưởng thời gian. Ngoại trừ trường hợp phải dùng đến nó, thời gian sẽ không c̣n một khi nó bị tách ra khỏi tư tưởng.

Đồng hóa với tư tưởng là tự giam ḿnh trong thời gian. Con người hầu như chỉ sống qua kỷ niệm và mong chờ. Họ bận rộn không ngừng với quá khứ và tương lai. Họ không muốn tôn trọng hiện tại và để nó hiện hữu. Họ quen sống như vậy rồi v́ quá khứ cho họ một cá tính và tương lai hứa hẹn họ sẽ không gập hiểm nguy, sẽ được toại nguyện, bất luận dưới h́nh thức nào. Tuy nhiên, cả quá khứ và tương lai chỉ là ảo tưởng.

 

Nhưng nếu không có thời gian, làm sao người ta có thể sống trong thế giới này được? Sẽ chẳng c̣n mục tiêu nào để mà đạt tới. Tôi sẽ chẳng c̣n biết ḿnh là ai v́ quá khứ đă tạo nên “cái tôi” của ngày hôm nay. Thiết nghĩ thời gian rất đáng quư và tốt hơn hết là ta nên t́m cách dùng nó một cách khôn ngoan hơn là phung phí nó.

Thời gian không quư v́ nó chỉ là ảo tưởng. Cái mà bạn nh́n nhận là quư không phải là thời gian mà là một điểm thời gian: giây phút này và giây phút này thật đáng quư lắm! Càng đặt trọng tâm vào thời gian, dĩ văng và tương lai, th́ càng mất đi hiện tại, vật quư nhất mà bạn có thể có.

V́ sao lại đáng quư nhất? Trước tiên, v́ đó là cái duy nhất hiện hữu. Cái hiện tại vĩnh cửu là khoảng không bên trong, nơi đó cả cuộc đời bạn trải ra. Đó là yếu tố độc nhất không thay đổi. Đời sống là bây giờ. Không có lúc nào mà cuộc đời bạn không xẩy ra ngay lúc này. Thứ tới, hiện tại là điểm độc nhất có thể đưa bạn thoát khỏi thói quen hữu hạn của tư tưởng để bước vào thế giới vô thời gian và vô h́nh thể của hiện hữu.

§

Không có ǵ ngoài giây phút này

 

Không phải là quá khứ và tương lai đều thực, có khi c̣n thực hơn cả hiện tại sao? V́ chính quá khứ tạo nên con người chúng ta hôm nay, cũng như lối nh́n và cách xử thế của chúng ta. Mặt khác, những hành động của chúng ta hôm nay được định đoạt bởi những mục đích trong tương lai.

Bạn chưa hiểu rơ được điều căn bản tôi đang nói v́ bạn đang dùng tư tưởng để t́m hiểu. Dùng tư tưởng th́ không hiểu được, chỉ có bạn mới hiểu được. Xin bạn hăy lắng nghe.

Có khi nào bạn chứng nghiệm, làm, suy tuởng, hoặc cảm nhận được điều ǵ bên ngoài hiện tại chưa? Bạn có nghĩ rằng sẽ có lúc ḿnh làm được như vậy không? Có sự việc nào có thể xẩy ra hay hiện hữu bên ngoài hiện tại không? Câu đáp quá hiển nhiên, phải không?

Không có ǵ xẩy ra trong quá khứ. Tất cả xảy ra ngay bây giờ.

Không có ǵ xẩy ra trong tương lai. Tất cả xảy ra trong lúc này.

Cái được gọi là dĩ văng chỉ là một dấu vết kỷ niệm của một hiện tại đă qua tích lũy trong trí óc. Khi nhớ đến quá khứ th́ bạn khơi dậy một dấu vết kỷ niệm. Tương lai là cái hiện tại mà bạn tưởng tượng, khi tư tưởng phóng ḿnh vào tương lai. Khi tương lai đến th́ nó trở thành hiện tại. Khi bạn nghĩ đến tương lai th́ hành động đó xẩy ra trong lúc này. Hiển nhiên, quá khứ và tương lai tự chúng không có thực thể. Cũng như mặt trăng tự nó không có ánh sáng mà chỉ phản chiếu lại ánh sáng của mặt trời, quá khứ và tương lai chỉ là những phản ảnh nhạt nḥa của ánh sáng, uy lực và thực tại của giây phút này. Chúng chỉ mượn cái thực tại của hiện tại.

Bạn không thể suy nghĩ mà hiểu được điều tôi đang nói. Một khi hiểu được, tự nhiên ư thức sẽ chuyển từ tư tưởng sang hiện hữu, từ thời gian sang hiện tại. Lúc đó mọi vật sống lại, tỏa ra năng lượng và hiện hữu.

 

§

 

Ch́a khóa mở cửa tinh thần

 

Trong những t́nh trạng khẩn cấp nguy hại đến tính mạng, ư thức biến chuyển rất tự nhiên từ thời gian sang hiện tại. Cái nhân tính lúc thường bận rộn với dĩ văng và tương lai tạm thời rút lui và một ư thức mạnh mẽ, rất thầm lặng nhưng cũng rất cảnh giác đến thay thế. Khi cần đến ư thức này sẽ biết đáp ứng thỏa đáng.

Có người thích tham dự vào những hoạt động nguy hiểm như leo núi, đua xe, v.v. . . Có thể họ không ư thức được rằng họ thích những hoạt động này v́ chúng buộc họ phải có mặt trong hiện tại. Đây là một trạng thái rất sôi nổi trong đó không có thời gian, vấn đề, tư tưởng hay gánh nặng của nhân tính. Chỉ một giây phút chểnh mảng trong hiện tại cũng có thể đưa họ đến cái chết. Tiếc rằng họ phải dựa vào một hoạt động nguy hiểm mới đi vào trạng thái này được. Trái lại, bạn không cần phải leo mặt Bắc của núi Eifer mà vẫn có thể ư thức được ngay tức th́.

 

§

 

Từ thời cổ xưa, những bậc thầy từ mọi truyền thống đă ngụ ư rằng hiện tại là ch́a khóa mở cửa tinh thần. Dầu vậy, dường như sự kiện này vẫn c̣n là một bí mật. Chắc chắn chưa ai giảng dạy điều này tại đền chùa hay giáo đường. Khi đi dự lễ ở một thánh đường, có thể bạn sẽ được nghe đọc nhiều đoạn văn trích từ Kinh Thánh như : “Đừng lo lắng cho ngày mai, v́ ngày mai sẽ tự lo cho nó,” hay là “Không ai đang cầy mà quay lại nh́n, lại xứng đáng được vào vương quốc của Thượng Đế.” Hoặc bạn có những đoạn văn tả những bông hoa đẹp không biết lo sợ cho ngày mai mà chỉ sống thoải mái trong hiện tại vượt ngoài thời gian. Chúng luôn luôn được Thượng Đế săn sóc rất chu toàn. Người ta đă không thừa nhận cái thâm thúy của những lời giảng này. Dường như không ai nhận định được rằng con người phải sống những lời dạy này mới có thể thay đổi được sâu xa bên trong.

 

§

 

Tất cả tinh túy của thiền nằm trong lối sống sôi nổi bên bờ vực thẳm do giây phút hiện tại tạo nên. Người ta hoàn toàn hiện hữu trong hiện tại, cho nên không một vấn đề, phiền năo hay cái ǵ không thuộc thực chất của con người, có thể tồn tại được. Trong cái hiện tại vượt ngoài thời gian này, mọi vấn đề đều tan biến. V́ đau khổ cần thời gian nên bạn không thể nào t́m thấy được nó trong hiện tại.

Để giúp đệ tử không nghĩ đến thời gian, thiền sư Lâm Tế[1] thường đưa ngón tay lên và chậm răi hỏi : “Trong lúc này c̣n thiếu cái ǵ?” Câu hỏi đầy ư nghĩa không cần phải trả lời, được đặt ra chỉ cốt để đưa bạn vào sâu trong hiện tại. Có một câu hỏi giống như vậy : “Nếu không phải bây giờ th́ là bao giờ ?”

 

§

 

Hiện tại cũng là trọng điểm của giáo lư Sufi, một phái huyền bí của Hồi giáo. Họ có câu : “Người Sufi là con đẻ của hiện tại.” Rumi, một thi sĩ tài ba và một đạo sư phái Sufi, cũng đă nói: “Dĩ văng và tương lai che mắt khiến chúng ta không thấy được Thượng Đế. Phải tiêu hủy cả hai”.

Thầy Eckhart, một vị thầy ở thế kỷ 13 đă tóm tắt điểm này một cách tuyệt diệu: “Thời gian ngăn cản ánh sáng chiếu xuống chúng ta. Không có chướng ngại nào lớn hơn thời gian.”

 

§

Nắm được uy lực của hiện tại

 

Ít phút trước đây thầy có nói đến tính vĩnh cửu của hiện tại và tính không thực của dĩ văng và tương lai. Khi ấy tôi đang nh́n cái cây bên ngoài khung cửa. Tôi đă nh́n qua nó vài lần rồi nhưng lần này có sự khác lạ. Không có ǵ thay đổi khi nh́n phía ngoài, chỉ có mầu sắc dường như linh động hơn. Nhưng có một chiều mới thêm vào, hơi khó tả. Tôi ư thức được một cái ǵ vô h́nh, h́nh như là bản thể linh hồn của cái cây. Và tôi là một phần của nó. Bây giờ tôi mới nhận ra rằng chưa bao giờ tôi thực sự “nh́n” thấy cái cây mà mới chỉ nh́n thấy một h́nh ảnh chết, một chiều, của cái cây. Bây giờ nh́n nó, một chút ư thức đó vẫn c̣n, nhưng tôi cảm thấy nó đang rút đi. Cái kinh nghiệm đó đă lui vào dĩ văng. Phải chăng nó chỉ là một cái nh́n thoáng qua?

Trong một lúc ngắn ngủi bạn không lệ thuộc vào thời gian, mà bước vào hiện tại và nh́n thấy cái cây không c̣n qua bức màn của tư tưởng. Trong cái nh́n đó, có ư thức và hiện hữu. Khi không có thời gian th́ có một loại kiến thức không phá hủy tinh túy của mỗi động vật và tĩnh vật, sự sống thiêng liêng và huyền bí, một loại kiến thức chứa đựng một t́nh yêu sâu xa biết tôn trọng tất cả cái ǵ hiện hữu mà tư tưởng không biết đến được.

Không thể dùng tư tưởng mà hiểu cái cây v́ tư tưởng chỉ biết những sự kiện hay kiến thức liên quan đến cái cây. Cũng như tôi không thể dùng tư tưởng mà hiểu bạn được v́ tư tưởng chỉ cho tôi những nhăn hiệu, ư kiến, dữ kiện và phê phán về bạn. Chỉ có hiện hữu mới biết trực hiểu.

Tư tưởng có một chỗ đứng trong đời sống thực tế hàng ngày. Nhưng một khi nó xâm chiếm mọi khía cạnh của đời bạn th́ nó trở thành một kư sinh trùng. Cứ để tư tưởng lộng hành th́ nó có thể hủy hoại mọi sự sống trên trái đất này, kể cả nó và kẻ chứa chấp nó.

Bạn đă thấy có thoát ra ngoài thời gian lối nh́n của bạn mới đổi được. Thế nhưng chỉ một kinh nghiệm thôi không đủ, bất luận nó có đẹp hay thâm thúy đến thế nào. Cho nên điều quan trọng là ư thức phải chuyển hướng lâu bền.

Vậy nên hăy loại bỏ thói quen cố hữu lúc nào cũng phủ nhận và phản kháng hiện tại. Khi không cần thiết, hăy tập không chú ư đến dĩ văng và tương lai nữa. Trong đời sống hàng ngày, hăy bước ra khỏi thời gian càng nhiều càng tốt. Khi gập khó khăn th́ hăy hiện diện một cách trực tiếp trong hiện tại, hăy bắt đầu quan sát để thấy tư tưởng có thói quen trốn tránh hiện tại. Bạn sẽ thấy ḿnh thường tưởng tượng đến tương lai hoặc tốt đẹp hơn hoặc không bằng hiện tại. Nếu nó tốt hơn th́ bạn hy vọng hay thích thú mong chờ. Nếu nó kém đi th́ bạn bắt đầu lo sợ. Cả hai trường hợp đều là ảo tưởng. Bằng cách tự quan sát, tự nhiên bạn sẽ hiện diện nhiều hơn. Ngay cái phút bạn ư thức được ḿnh không ở trong hiện tại là bạn đă hiện hữu ở hiện tại rồi. Mỗi khi theo dơi tư tưởng th́ bạn không c̣n bị giam hăm trong đó nữa v́ một yếu tố khác đă xen vào, một cái ǵ không thuộc ḍng tư tưởng. Đó là sự hiện diện, đó là một chứng nhân.

Hăy hiện diện bằng cách quan sát tư tưởng, cảm xúc và phản ứng của ḿnh trong những hoàn cảnh khác nhau. Ít nhất, cũng lưu ư đến phản ứng của ḿnh cũng như t́m hiểu hoàn cảnh nào hoặc kẻ nào gây ra phản ứng này. Cũng hăy xét xem ḿnh có thường để ư đến quá khứ hay tương lai không. Đừng nên chỉ trích hay phân tích điều ḿnh quan sát. Hăy theo dơi ḍng tư tưởng, cảm nhận những cảm xúc, quan sát những phản ứng. Đừng nên xem chúng như những vấn đề riêng của ḿnh. Rồi bạn sẽ cảm nhận được một cái ǵ mănh liệt hơn tất cả những ǵ bạn quan sát: đó là sự hiện diện, một chứng nhân thầm lặng tiềm ẩn đằng sau tất cả những tư tưởng.

 

§

 

Trong một số hoàn cảnh gây nhiều cảm xúc, chẳng hạn khi “cái tôi” bị đe dọa, khi bạn sợ hăi v́ gập một thử thách lớn trong đời, khi có những chuyện không hợp ư ḿnh, hay khi nhiều cảm xúc từ quá khứ được khơi dậy, th́ bạn cần phải hiện diện một cách mănh liệt. Trong những trường hợp đó, bạn dễ mất ư thức, dễ để phản ứng hay cảm xúc áp đảo, dễ đồng hóa với chúng và hành động qua chúng. Bạn biện minh, đả kích, bào chữa, cư xử sai lầm, v.v… Nhưng đấy không phải là bạn, mà chỉ là những phản ứng theo thói quen, là ḍng tư tưởng tranh đấu để tiếp tục tồn tại.

Càng đồng hóa với tư tưởng th́ càng cho nó thêm năng lượng. Ngược lại, quan sát chúng là rút năng lượng của chúng đi. Càng đồng hóa với tư tưởng th́ càng tạo thêm thời gian. Trái lại, quan sát chúng là mở rộng b́nh diện vượt ngoài thời gian. Năng lượng rút khỏi tư tưởng được biến đổi thành sự hiện diện. Một khi hiểu thế nào là hiện diện th́ bạn sẽ rất dễ dàng bước ra khỏi thời gian để đi sâu hơn vào hiện tại, nhất là những khi những mục đích thực tế không cần đến thời gian. Bạn vẫn có thể xử dùng thời gian, quá khứ hay tương lai, cũng như tư tưởng khi phải đối phó với những vấn đề thực tế. Thật ra khi đó, sự suy nghĩ của bạn càng bén nhậy và tập trung hơn.

Buông bỏ thời gian tâm lư

 

Bạn hăy tập dùng thời gian trong những khía cạnh thực tế của đời sống. Loại thời gian này có thể được gọi là thời gian theo đồng hồ. Nhưng liền sau khi công việc đă xong, th́ hăy mau kéo ư thức trở về hiện tại. Như vậy, sẽ không c̣n thời gian tâm lư, nghĩa là bạn sẽ không c̣n đồng hóa với quá khứ hay liên tục hướng tâm trí vào tương lai nữa.

Khi nói đến thời gian theo đồng hồ, th́ người ta không phải chỉ nói đến lấy một cái hẹn hay sửa soạn một chuyến đi. C̣n phải nói đến những bài học trong quá khứ để chúng ta không phạm phải những lỗi lầm cũ nữa. Cũng phải đề cập đến đặt mục tiêu và cố gắng đạt mục tiêu; dự tính tương lai bằng cách nghiên cứu các luật lệ, các thói quen; nghiên cứu vật lư học, toán học, v. v… đă có từ trước và hành động theo dự tính.

Nhưng ngay cả trong đời sống thực tế nghĩa là gồm cả quá khứ và tương lai, hiện tại vẫn là yếu tố thiết yếu. Bài học nào trong quá khứ cũng thích hợp và phải được áp dụng ngay tức th́. Mọi dự tính và hành động để đạt tới đích đều xẩy ra trong lúc này.

Người giác ngộ luôn luôn chú tâm đến hiện tại, nhưng vẫn biết ở thế giới bên ngoài c̣n có thời gian. Nói cách khác, họ vẫn dùng thời gian theo đồng hồ nhưng đă thoát khỏi thời gian tâm lư.

Bạn nên thận trọng để đừng vô t́nh biến thời gian theo đồng hồ thành thời gian tâm lư. Chẳng hạn, nếu đă lỡ phạm lầm lỗi nào trong dĩ văng và bây giờ đă hiểu, th́ đó là thời gian theo đồng hồ. Tuy nhiên, nếu cứ tiếp tục nghĩ đến lỗi lầm xưa, cứ tự chỉ trích, hối hận, cảm thấy có tội th́ bạn đă sai lầm quy câu chuyện vào “cái tôi”. Đó là thời gian tâm lư luôn luôn gắn liền với một cá tính ảo tưởng. Không biết tha thứ là tiếp tục mang một gánh nặng thời gian tâm lư.

Đặt cho ḿnh một mục đích và cố gắng đạt được nó là đang dùng thời gian theo đồng hồ. Phải biết ḿnh muốn tiến tới đâu, nhưng đồng thời nên tôn trọng và tập trung vào từng bước đang đi trong hiện tại. Nếu bạn chú tâm quá đáng vào mục đích, th́ bạn không c̣n tôn trọng hiện tại v́ nó chỉ được coi là một bước đường dẫn tới tương lai mà không có giá trị thực tế. Như thế, thời gian theo đồng hồ đă biến thành thời gian tâm lư. Cuộc đời bạn không c̣n là một cuộc hành tŕnh mà chỉ là một ám ảnh phải thành công. Bạn sẽ không ngửi được hoa thơm cỏ lạ bên đường, ư thức được cái đẹp hay sự mầu nhiệm của đời sống chung quanh như khi bạn sống trọn vẹn trong giây phút này.

 

§

 

Tôi có thể hiểu được tầm quan trọng của hiện tại, nhưng không thể chấp nhận được rằng thời gian chỉ là ảo tưởng.

Khi tôi nói thời gian là ảo tưởng, không phải là để triết lư. Tôi chỉ muốn nhắc nhở bạn đến một sự kiện giản dị quá hiển nhiên mà bạn cho là khó hiểu hoặc vô nghĩa. Nhưng một khi lời nói đó đă được thực chứng th́ nó như một con dao bén có thể cắt qua lớp dầy của những vấn đề do tư tưởng tạo nên. Tôi xin nhắc lại: Bạn chỉ có giây phút hiện tại này thôi. Trong đời bạn lúc nào cũng chỉ có giây phút này. Sự kiện đó không thật sao?

Sự điên rồ của thời gian tâm lư

 

Có nh́n vào những phát hiện của thời gian tâm lư th́ sẽ không c̣n ǵ để nghi ngờ rằng dùng thời gian tâm lư là một chứng bệnh. Thí dụ: những ư thức hệ như chủ nghĩa cộng sản, chủ nghĩa xă hội quốc gia, hay bất cứ một chủ nghĩa quốc gia nào, bất cứ một hệ thống tôn giáo tín ngưỡng khắt khe nào, đều cho rằng cái ǵ tốt đẹp nhất nằm ở tương lai. Cho nên cứu cánh có thể biện minh cho phương tiện. Cứu cánh là một ư tưởng, một điểm phóng vào tương lai, khi con người sẽ đạt được mục đích hạnh phúc, toại nguyện, b́nh đẳng, tự do, v.v. . . Để đạt được những mục đích này th́ người ta thường xử dùng những phương tiện sau đây trong hiện tại: bắt người làm nô lệ, tra tấn và giết người.

Chẳng hạn, tính ra có khoảng 50 triệu người dân Nga, Trung Hoa và một số quốc gia khác đă bị giết để đề cao chế độ cộng sản và xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn. Thật đáng sợ thay! V́ tin tưởng vào một thiên đàng trong tương lai mà con người đă tạo địa ngục ngay trong hiện tại. C̣n ǵ để mà không nghi ngờ rằng thời gian tâm lư là một căn bệnh tâm trí trầm trọng và nguy hiểm?

Thói quen ấy hoạt động trong đời bạn ra sao? Có phải lúc nào bạn cũng muốn đi tới một nơi nào khác hơn nơi bạn đang ở không? Có phải những điều bạn đang làm chỉ là một phương tiện đưa đến cứu cánh không? Có phải bạn chỉ cảm thấy hạnh phúc trong những thú vui nhục dục ngắn hạn không? Có phải lúc nào bạn cũng chỉ muốn trở thành một người khác, đạt được một mục đích, hay chạy theo một cảm giác mạnh mới lạ không? Có phải bạn nghĩ rằng càng giàu sang th́ càng cảm thấy đầy đủ về mặt tâm lư không? Có phải bạn đang chờ một người đàn ông hay đàn bà nào đem lại ư nghĩa cho cuộc đời bạn không?

B́nh thường khi bạn chưa giác ngộ và c̣n gắn liền với tư tưởng th́ thời gian tâm lư hoàn toàn che lấp uy lực và khả năng sáng tạo của bạn v́ những yếu tố này được dấu kín trong hiện tại. Cuộc đời bạn lúc đó thiếu linh động, tươi mát và ngây thơ. Những tư tưởng, những cảm xúc, lối cư xử, những phản ứng và ham muốn cứ liên tục diễn một vở tuồng quen thuộc trong trí óc. Nhờ thế mà bạn có một cá tính nhưng cũng v́ thế mà hiện tại bị che khuất hay bị làm sai lạc đi. V́ không hài ḷng với hiện tại nên bạn lẩn trốn nó và chỉ ám ảnh với tương lai.

Tiêu cực và phiền năo bắt nguồn từ thời gian

 

Tin tưởng rằng tương lai sẽ tốt đẹp hơn hiện tại đâu phải là một ảo tưởng. Hiện tại thường đáng sợ và tương lai thường có thể khá hơn.

Tương lai thường không khác quá khứ là bao. Có thể có những thay đổi ở thế giới bên ngoài, nhưng thay đổi thật sự rất hiếm và tùy thuộc bạn có hiện diện đủ và có nắm được uy lực của hiện tại để tiêu trừ quá khứ hay không. Cái bạn nhận là tương lai thật sự là một phần của ư thức bạn có trong lúc này. Một khi c̣n mang gánh nặng của quá khứ th́ bạn sẽ c̣n tiếp tục kinh nghiệm của quá khứ. Một khi c̣n không hiện diện th́ quá khứ cứ tiếp tục. Ư thức của bạn ra sao sẽ định đoạt tương lai và dĩ nhiên bạn sẽ chỉ chứng nghiệm tương lai đó như là hiện tại.

Bạn có thể trúng số 10 triệu nhưng nếu có thay đổi th́ cũng sẽ chỉ hời hợt bên ngoài. Bạn sẽ vẫn cư xử theo thói cũ nhưng trong một môi trường trưởng giả hơn thôi. Nhân loại đă biết xẻ hạch nhân. Thay v́ giết 10 hay 20 người bằng một thanh củi, bây giờ người ta có thể bấm nút giết một lúc cả triệu người. Như vậy có phải thật sự có thay đổi không?

Nếu ư thức bạn có trong lúc này định đoạt tương lai, th́ cái ǵ định đoạt ư thức của bạn? Chính là nhờ bạn hiện diện nhiều hay ít. V́ vậy, chỉ có hiện tại mới thật sự thay đổi và tiêu trừ được quá khứ.

 

§

 

Tiêu cực nào cũng khởi sự từ thời gian tâm lư và v́ không chịu chấp nhận hiện tại. Bạn thấy khó chịu, bồn chồn, căng thẳng, lo sợ, bị áp lực, hoặc không thể nào tha thứ? Có như thế là v́ bạn nghĩ quá nhiều đến quá khứ mà không hiện diện đủ trong hiện tại.

Nhiều người không tin là có thể đạt được một ư thức hoàn toàn không vướng tiêu cực. Nhưng giải thoát là thế. Mọi giáo pháp tâm linh đều chỉ đến sự giải thoát. Nó không mịt mù ở một tương lai hư ảo xa xôi nào mà ở ngay tại đây trong giây phút này.

Thật khó mà nhận ra rằng chính thời gian đă gây đau khổ và tạo vấn đề cho con người. Bạn cứ tin rằng ḿnh đau khổ v́ hoàn cảnh đặc biệt của đời ḿnh. Nh́n một cách thông thường th́ đúng. Nhưng nếu c̣n chưa hiểu rằng tư tưởng hoàn toàn sai lầm v́ nó cứ bám vào quá khứ và tương lai trong khi phủ nhận hiện tại th́ vấn đề vẫn c̣n nguyên đó. Nếu ngày hôm nay bằng một phép lạ, mọi vấn đề hay mọi nguyên nhân gây cho bạn khổ đều tiêu tan nhưng bạn vẫn chưa ư thức đủ th́, như chiếc bóng theo đuổi bạn khắp nơi, sớm muộn ǵ bạn cũng sẽ gập lại những vấn đề tương tự như trong quá khứ. Cuối cùng cũng chỉ có một vấn đề: đó là tư tưởng bị vướng mắc trong màng lưới thời gian.

 

Tôi không thể nào tin được là có lúc tôi sẽ không c̣n vấn đề.

Bạn nói đúng. Bạn sẽ không bao giờ đạt tới điểm đó v́ ngay trong lúc này bạn đă ở điểm đó rồi.

Không có sự cứu rỗi trong tương lai. Bạn không thể giải thoát trong tương lai. Hiện diện (sống trọn vẹn trong giây phút này) là then chốt đưa đến giải thoát. Cho nên bạn chỉ có thể được giải thoát ở ngay giây phút này.

Đi t́m sự sống bên dưới hoàn cảnh đời

 

Tôi không biết làm sao để thoát ra được. Thật vậy, hiện giờ tôi rất chán đời. Tôi không thể tự lừa dối và tự thuyết phục rằng mọi chuyện đều tốt đẹp. Hiện tại đối với tôi rất buồn chán, nó không giải thoát được cái ǵ. Tôi chỉ sống hy vọng vào tương lai khi hoàn cảnh sẽ tốt đẹp hơn.

Bạn tin rằng ḿnh đang hoàn toàn tập trung vào hiện tại nhưng thực sự bạn đang bị thời gian áp đảo. Người ta không thể vừa đau khổ vừa hiện diện hoàn toàn trong hiện tại.

Cái gọi là đời sống của bạn, ta nên gọi là hoàn cảnh đời bạn th́ đúng hơn. Đó là thời gian tâm lư gồm quá khứ và tương lai. Một số sự việc trong quá khứ đă không xẩy ra như ư muốn. Bạn vẫn c̣n cöôơng laiphản kháng chúng và bây giờ lại phản khángcöôơng lai cả sự việc đang diễn ra. Bạn sống v́ hy vọng, hy vọng cho tương lai nên cứ tiếp tục phủ nhận hiện tại và v́ thế mà cứ tiếp tục đau khổ.

 

Đúng vậy, hoàn cảnh hiện tại của tôi là kết quả của những chuyện đă qua. Nhưng tôi rất đau khổ v́ bị kẹt trong hoàn cảnh hiện tại.

Hăy quên hoàn cảnh trong chốc lát và hăy chú tâm đến sự sống của bạn.

 

Hai cái đó khác nhau ở điểm nào ?

Hoàn cảnh đời bạn ở trong thời gian.

Sự sống của bạn hiện là bây giờ.

Hoàn cảnh đời bạn do tư tưởng tạo ra.

Sự sống của bạn có thật.

Hăy đi t́m cái cánh cửa chật hẹp dẫn đến sự sống gọi là hiện tại. Hăy thu hẹp cuộc đời của bạn vào giây phút này. Hoàn cảnh đời bạn như mọi hoàn cảnh đời người đầy rẫy vấn đề, nhưng hăy t́m hiểu xem bạn có vấn đề nào trong giây phút này không. Không phải ngày mai hay trong 10 phút nữa, nhưng tức thời bây giờ. Thế nào, bạn có vấn đề nào trong giây phút này không?

Một khi đă ôm vào ḿnh nhiều vấn đề, th́ không c̣n chỗ cho cái ǵ mới lạ xen vào, không c̣n chỗ cho một giải pháp nào phát hiện nữa. Vậy khi nào có cơ hội, bạn nên dành một khoảng trống để t́m ra sự sống bên dưới hoàn cảnh đời của ḿnh.

Hăy xử dụng giác quan của bạn cho đầy đủ. Ở đâu th́ bạn hăy hoàn toàn ở đấy. Nh́n chung quanh, hăy nh́n thôi mà đừng phê b́nh. Hăy ngắm ánh sáng, các h́nh thù, những mầu sắc. Hăy nhận thức một sự hiện diện thầm lặng ở mỗi vật. Hăy nhận thức cái khoảng không trong đó mọi vật được hiện hữu. Hăy lắng nghe nhưng đừng khen chê những tiếng động. Hăy lắng nghe sự yên lặng bên dưới những tiếng động. Hăy rờ mó bất cứ một vật ǵ rồi cảm nhận cũng như chấp nhận nó hiện hữu. Hăy quan sát nhịp thở của bạn, theo dơi hơi thở ra vào, hăy cảm nhận sức sống bên trong. Hăy để mọi sự vật hiện hữu, bên trong cũng như bên ngoài. Hăy bước sâu vào hiện tại.

Bạn đang bỏ lại phía sau thế giới tàn phá của những quan niệm trừu tượng, của thời gian. Bạn đang thoát khỏi ḍng tư tưởng điên dại. Nó rút tỉa sức sống của bạn, cũng như đầu độc và phá hoại trái đất này. Bạn đang thức dậy khỏi giấc mộng thời gian để bước vào hiện tại.

 

§

 

Mọi vấn đề là ảo tưởng của tư tưởng

 

Tôi cảm thấy nhẹ nhơm hẳn, như đă trút bỏ một gánh nặng. Tôi thấy rất rơ, nhưng vấn đề của tôi vẫn c̣n đó, đúng vậy không? Nó đâu đă được giải quyết. Như thế là tôi mới chỉ tạm tránh nó thôi phải không?

Nếu bạn thấy ḿnh ở thiên đàng, th́ chẳng bao lâu nữa bạn sẽ nghĩ : “Đúng thế, nhưng ...”

Cuối cùng, chuyện giải quyết vấn đề của bạn không đáng kể mà chuyện bạn nhận thấy rằng không có vấn đề nào cả mới quan trọng. Chỉ có những hoàn cảnh đời hoặc phải đối phó ngay bây giờ hoặc cứ để mặc và chấp nhận nó như một phần của hiện hữu, của hiện tại cho đến khi hoặc tự nó biến đổi hoặc nó được giải quyết thỏa đáng. Vấn đề do tư tưởng tạo ra và phải có thời gian mới tồn tại được. Cho nên không thể có vấn đề nào trong hiện tại.

Xin hăy tập trung vào hiện tại và cho tôi biết bạn có vấn đề nào trong giây phút này không .

 

§

 

Bạn không trả lời v́ một khi bạn hoàn toàn chú ư vào hiện tại th́ không có vấn đề nào cả. Đúng vậy, bạn có một hoàn cảnh hoặc cần phải giải quyết hoặc phải chấp nhận. Nhưng biến nó thành vấn đề để làm ǵ? Tại sao lại biến mọi chuyện thành vấn đề? Kiếp sống tự nó đă không đầy thử thách sao? Có vấn đề để làm ǵ? Ḍng tư tưởng thích có vấn đề v́ như thế nó mới có lư do để tồn tại. Thường là như thế nhưng thật là điên rồ. Có vấn đề có nghĩa là bạn đang suy gẫm đến một hoàn cảnh mà thực sự bạn không có ư định giải quyết hoặc không thể giải quyết được bây giờ, và cũng có nghĩa là bạn đang biến nó thành một phần của “cái tôi” của bạn. Bạn bị hoàn cảnh đời áp đảo đến độ đánh mất hết ư nghĩa của sự sống. Có vấn đề cũng có nghĩa là mang trong ḷng gánh nặng của cả trăm chuyện sẽ phải làm trong tương lai, thay v́ chú tâm vào một chuyện có thể làm ngay bây giờ.

Cứ tạo ra vấn đề tức là cứ gây khổ. Chỉ cần quyết định rất giản tiện : bất luận chuyện ǵ xẩy ra, tôi sẽ không tự gây khổ, sẽ không tạo ra vấn đề. Dù đấy chỉ là một chọn lựa nhỏ, nó cũng rất tích cực. Bạn quyết định được như vậy là v́ bạn đă thực sự chán ghét đau khổ, đă biết sống trong hiện tại. Một khi không c̣n gây khổ cho ḿnh nữa th́ cũng sẽ không gây khổ cho người khác, không làm ô nhiễm trái đất đẹp đẽ, không gian riêng của ḿnh, và tâm lư chung của nhân loại nữa.

 

§

 

Nếu đă ở trong một trường hợp khẩn cấp sinh tử th́ bạn biết rằng không có vấn đề nào trong lúc đó cả. Tư tưởng không có thời gian để vẩn vơ và biến hoàn cảnh thành vấn đề. Trong trường hợp thực sự nguy kịch, ḍng tư tưởng ngưng hoạt động. Bạn hoàn toàn hiện diện trong giây phút đó trong khi một sự vật vô cùng mănh liệt làm chủ. Có nhiều chuyện kể lại có những người rất tầm thường bỗng dưng có thể hành động cực kỳ can đảm. Trong những trường hợp đó, hoặc bạn c̣n hoặc bạn chết. Cả hai trường hợp đều không là vấn đề.

Có người nổi giận khi nghe tôi nói rằng vấn đề chỉ là một ảo tưởng chứ không có thật. Đối với họ, tôi đang đe dọa lấy mất đi cá tính của họ, “cái tôi” giả mà họ đă đầu tư vào từ nhiều năm qua. Một khi vứt bỏ hết đi th́ thử hỏi họ là ai bây giờ?

Nhiều điều người ta nói, nghĩ hay làm thật sự đều do cái sợ sui khiến. Đồng thời, họ sợ là v́ lúc nào cũng chỉ nghĩ đến tương lai mà không tiếp xúc với hiện tại. Nếu trong hiện tại không có vấn đề ǵ, th́ làm ǵ có cái sợ.

Mỗi khi có chuyện cần được giải quyết ngay th́ ư thức trong hiện tại sẽ giúp bạn hành động một cách rơ ràng và bén nhạy. Chắc chắn hành động này hữu hiệu v́ nó không phải là do bạn phản ứng theo thói quen mà là do linh tính đáp ứng với hoàn cảnh. Những khi thói quen phản ứng c̣n quá mạnh, th́ tốt hơn hết chỉ nên an trú trong hiện tại và không hành động ǵ cả.

Một bước tiến nhẩy vọt trên quá tŕnh ư thức phát triển

 

Có những lúc tôi cảm thấy đă thoát khỏi tư tưởng và thời gian. Nhưng quá khứ và tương lai mạnh đến nỗi tôi không thể nào đẩy chúng đi được lâu.

Ư thức quyện trong thời gian đă ghim sâu trong tâm khảm con người. Chúng ta đang dự phần vào sự chuyển hóa sâu xa trong ư thức chung của thế giới. Ư thức này bắt đầu tỉnh dậy khỏi giấc mộng vật chất, h́nh thể và xa cách và sẽ loại bỏ thời gian. Tư tưởng quen áp chế con người từ bao năm qua và gây biết bao khổ đau đang bị tiêu hủy. Tôi không muốn dùng danh từ “ma quỷ” để ám chỉ nó. Có lẽ “vô ư thức” và “điên dại” thích hợp hơn.

 

Chúng ta sẽ phải phá bỏ ư thức xưa (hay đúng hơn sự vô ư thức xưa) hay là tự nó sẽ hủy hoại nó. Nói khác đi th́ những biến chuyển đó có thể nào không xảy ra được không?

Cũng tùy theo lối nh́n. Thật ra chỉ có một tiến tŕnh duy nhất. V́ bạn với ư thức là một, bạn không thể phân ḿnh ra làm hai. Không có ǵ bảo đảm nhân loại sẽ thành công v́ tiến tŕnh này không tự động mà cũng có thể không xẩy ra nếu không có bạn cộng tác. Dù có nh́n như thế nào chăng nữa, th́ ư thức vẫn phải tiến triển và đây là cơ hội duy nhất để nhân loại tránh khỏi bị tiêu diệt.

Niềm hân hoan hiện hữu

 

Muốn tự cảnh giác mỗi khi bị thời gian tâm lư áp đảo th́ bạn nên áp dụng tiêu chuẩn giản dị sau đây. Hăy cứ tự hỏi: Chuyện tôi đang làm, tôi có thấy hân hoan, thoải mái không? Nếu câu đáp là không, th́ thời gian đă che lấp hiện tại và bạn nh́n đời như một gánh nặng hay một cuộc đấu tranh.

Nếu bạn không thấy hân hoan trong việc đang làm, th́ không nhất thiết phải thay đổi nó. Có thể bạn chỉ cần thay đổi cách làm thôi. Làm như thế nào bao giờ cũng quan trọng hơn làm ǵ. Hăy thử chú tâm đến việc ḿnh đang làm hơn là đến kết quả của việc làm. Hăy hoàn toàn tập trung vào sự việc đang xẩy ra bây giờ, nghĩa là hăy hoàn toàn chấp nhận nó v́ người ta không thể nào cùng lúc vừa chấp nhận vừa chống đối được.

Một khi đă tôn trọng hiện tại, th́ sẽ không c̣n khổ đau và tranh đấu nữa. Sự sống bắt đầu tuôn chảy một cách hân hoan và dễ dàng. Nếu hành động bắt nguôn từ ư thức hiện tại, th́ làm bất cứ việc ǵ dù nhỏ nhoi cũng có giá trị, cũng mang đầy t́nh yêu.

 

§

 

Cho nên đừng nên bận tâm rằng việc ḿnh làm có đem lại kết quả hay không, chỉ nên chăm chú làm thôi. Tự nhiên kết quả sẽ đến. Đây là một phương pháp luyện tâm rất hiệu quả. Theo cuốn Bhagavad Gita, một trong những giáo pháp tâm linh tuyệt diệu nhất hiện có, không bám víu vào kết quả của việc ḿnh làm được gọi là hành động vị tha du già (karma yoga) và được coi là con đường của “hành động hiến dâng.”

Đă không c̣n phải trốn tránh hiện tại nữa, th́ có làm ǵ cũng hoan hỷ. Một khi hoàn toàn chú trọng đến hiện tại th́ sẽ cảm nhận được một sự hiện diện, một niềm an tịnh. V́ không c̣n trông chờ tương lai đem lại sự hài ḷng, măn nguyện và giải thoát nên không c̣n chấp vào kết quả nữa. Thất bại hay thành công cũng không thay đổi được trạng thái ung dung tự tại. Như thế là đă t́m được sự sống trong hoàn cảnh đời.

Một khi không c̣n thời gian tâm lư, “cái tôi” bắt nguồn từ hiện hữu chứ không phải từ quá khứ. Cho nên không c̣n thấy cần phải trở thành ai khác hơn là con người hiện thời của ḿnh. Trong xă hội và ở hoàn cảnh của bạn, có thể bạn sẽ giầu có, hiểu rộng biết nhiều, thành công, v.v… nhưng ở b́nh diện sâu xa của hiện hữu th́ bạn đă là một con người hoàn hảo ngay trong lúc này rồi.

 

Ở t́nh trạng hoàn hảo đó, th́ có c̣n muốn hay c̣n có khả năng theo đuổi những mục đích bên ngoài không?

Dĩ nhiên là có, nhưng sẽ không c̣n nuôi ảo tưởng trông chờ một người nào hay một cái ǵ đến cứu vớt hay đem hạnh phúc đến cho ḿnh nữa. C̣n sống ở đời, th́ c̣n phải tiếp tục đạt mục đích. Đó là thế giới của h́nh thể, của hơn thiệt. Thật ra, ở một b́nh diện sâu hơn, con người đă hoàn hảo rồi. Một khi nhận biết được sự kiện này th́ làm ǵ cũng vui vẻ. Đă thoát khỏi thời gian tâm lư th́ không c̣n nhất quyết theo đuổi mục đích v́ sợ, giận, bất b́nh, hay v́ muốn trở thành một nhân vật nào cả. Cũng sẽ không bị tê liệt v́ sợ thất bại. Cũng không đi t́m sự vĩnh cửu ở nơi không có vĩnh cửu, nghĩa là trong thế giới của h́nh thể, được mất, sống chết. Cũng không c̣n trông chờ hoàn cảnh, điều kiện, nơi nào hay người nào đem hạnh phúc đến cho ḿnh, để rồi đau khổ nếu không được toại nguyện.

Sự việc ǵ bạn cũng nên tôn trọng nhưng không có sự việc ǵ quan trọng cả. H́nh thể sinh rồi hoại. Tuy nhiên, hăy ư thức được rằng bên dưới h́nh thể là sự thường hằng và hiểu rằng sự vật ǵ mà có thực chất th́ không thể bị đe dọa.

Một khi đă hiện hữu, th́ làm sao mà không thành công? Bạn đă thành công rồi.

 

Tư tưởng luôn luôn t́m cách lẩn trốn hiện tại, nghĩa là nó có thói quen sống trong quá khứ hay phóng ḿnh vào tương lai, nên hoàn toàn lệ thuộc vào thời gian.

Thời gian có chỗ đứng trong những khía cạnh thực tế của đời sống và được gọi là thời gian theo đồng hồ. Nhưng thời gian tâm lư, nghĩa là khi bạn không sống trong hiện tại mà cứ hồi tưởng quá khứ và tưởng tượng tương lai, th́ không. Chính thời gian tâm lư này đă gây đau khổ và tạo vấn đề cho bạn. Để thoát khỏi thời gian nghĩa là thoát khỏi tư tưởng, bạn chỉ cần hoàn toàn hiện diện trong hiện tại, nơi có sự sống bất diệt của bạn.

Sống trong hiện tại, hiện hữu, là hoan hỷ chú tâm làm việc phải làm với tất cả ư thức và t́nh thương mà không quan tâm đến kết quả.

(Đọc Tiếp CHƯƠNG IV)

[1] Thiền sư Câu Chi không phải thiền sư Lâm Tế (Chú thích ca dch gi).