Trọn Vẹn
Trong Giây Phút Này
Nguyên
tác: The Power of Now
A Guide to Spiritual Enlightenment
của
Eckhart Tolle
Dương Gia Phỏng Dịch
CHƯƠNG III
BƯỚC SÂU VÀO GIÂY PHÚT HIỆN TẠI
Tôi phải t́m hiểu
cho thật rơ tư tưởng hoạt động như
thế nào th́ mới có thể hoàn toàn ư thức hay giác ngộ
được.
Điều này không cần thiết. Tư
tưởng không giải quyết được những
vấn đề của tư tưởng. Một khi đă hiểu trên
căn bản là nó sai th́ chẳng cần hiểu thêm điều
ǵ khác. T́m hiểu những khúc
mắc của tư tưởng chỉ khiến bạn trở
thành một tâm lư gia giỏi, nhưng sẽ không giúp bạn
thoát ra khỏi ảnh hưởng của nó được. Cũng như t́m hiểu bịnh
điên không đủ để làm bạn điên. Bạn đă hiểu trên căn bản,
ư thức hoạt động như thế nào rồi: nó
đồng hóa với tư tưởng, rồi tạo nên
cái tôi giả để thay thế cái tôi thật gắn liền
với hiện hữu. Như
Đức Giêsu đă nói: Con trở
thành “một nhánh cây cắt rời khỏi thân cây nho. ”
Những đ̣i hỏi của “cái tôi” nhiều
vô tận. V́ có nhiều nhược
điểm và thường bị đe dọa nên nó luôn
luôn sống ở trạng thái sợ hăi và thiếu thốn. Một khi đă hiểu tiến
tŕnh sai lầm này th́ không cần phải t́m hiểu những
phát hiện muôn h́nh vạn trạng của nó và cũng không
cần coi đó như là một vấn đề riêng cho
cá nhân ḿnh. Dĩ nhiên, “cái tôi” rất
thích đi t́m cái ǵ để bám víu vào, để tồn tại
và phát triển. Bởi vậy
đối với rất nhiều người, “cái tôi” của
họ đă gắn liền mật thiết với những
vấn đề của họ.
Họ không thể tách ḿnh ra khỏi vấn đề
v́ như vậy họ sẽ mất đi “cái tôi” của họ. Họ đă đầu tư quá
nhiều đau khổ vào “cái tôi” rồi.
Nói tóm lại, một khi đă nhận định
được nguồn gốc của sự vô ư thức
là sự đồng hóa với tư tưởng và cảm
giác, th́ bạn liền thoát ra khỏi để hiện diện,
để có ư thức. Đă
hiện diện rồi th́ không c̣n để ḿnh rơi vào bẫy
của màng lưới tư tưởng nữa. Tự chúng, tư tưởng là một
dụng cụ tuyệt vời.
Chúng chỉ hoạt động sai lầm khi bạn
đi t́m trong đó “cái tôi” của ḿnh và lầm tưởng
ḿnh là chúng. Lúc đó th́ tư
tưởng trở thành ích kỷ và hoàn toàn điều khiển
cuộc đời bạn.
Tôi thấy khó mà có
thể ngừng đồng hóa với tư tưởng. Con người đều ch́m
đắm trong đó. Làm sao dạy
cho cá biết bay đây?
Đây là bí quyết: Hăy chấm dứt ngay ảo tưởng thời
gian. Ngoại trừ
trường hợp phải dùng đến nó, thời gian
sẽ không c̣n một khi nó bị tách ra khỏi tư tưởng.
Đồng hóa với tư tưởng là tự
giam ḿnh trong thời gian. Con
người hầu như chỉ sống qua kỷ niệm
và mong chờ. Họ bận rộn
không ngừng với quá khứ và tương lai. Họ không muốn tôn trọng hiện
tại và để nó hiện hữu. Họ quen sống như vậy rồi
v́ quá khứ cho họ một cá tính và tương lai hứa
hẹn họ sẽ không gập hiểm nguy, sẽ
được toại nguyện, bất luận dưới
h́nh thức nào. Tuy nhiên, cả quá khứ và tương lai
chỉ là ảo tưởng.
Nhưng nếu
không có thời gian, làm sao người ta có thể sống
trong thế giới này được? Sẽ chẳng c̣n mục tiêu nào
để mà đạt tới.
Tôi sẽ chẳng c̣n biết ḿnh là ai v́ quá khứ
đă tạo nên “cái tôi” của ngày hôm nay. Thiết nghĩ thời gian rất
đáng quư và tốt hơn hết là ta nên t́m cách dùng nó một
cách khôn ngoan hơn là phung phí nó.
Thời gian không quư v́ nó chỉ là ảo
tưởng. Cái mà bạn nh́n nhận là quư không phải là
thời gian mà là một điểm thời gian: giây
phút này và giây phút này thật đáng quư lắm! Càng
đặt trọng tâm vào thời gian, dĩ văng và
tương lai, th́ càng mất đi hiện tại, vật
quư nhất mà bạn có thể có.
V́ sao lại đáng quư nhất? Trước tiên, v́ đó là cái duy
nhất hiện hữu. Cái hiện tại vĩnh cửu
là khoảng không bên trong, nơi đó cả cuộc đời
bạn trải ra. Đó là yếu
tố độc nhất không thay đổi. Đời sống là bây giờ. Không có lúc nào mà cuộc đời
bạn không xẩy ra ngay lúc này.
Thứ tới, hiện tại là điểm
độc nhất có thể đưa bạn thoát khỏi
thói quen hữu hạn của tư tưởng để
bước vào thế giới vô thời gian và vô h́nh thể
của hiện hữu.
§
Không có ǵ ngoài giây phút này
Không phải là quá
khứ và tương lai đều thực, có khi c̣n thực
hơn cả hiện tại sao? V́ chính quá khứ tạo
nên con người chúng ta hôm nay, cũng như lối nh́n và
cách xử thế của chúng ta.
Mặt khác, những hành động của chúng ta hôm
nay được định đoạt bởi những
mục đích trong tương lai.
Bạn chưa hiểu rơ được
điều căn bản tôi đang nói v́ bạn đang
dùng tư tưởng để t́m hiểu. Dùng tư tưởng th́ không hiểu
được, chỉ có bạn mới hiểu được. Xin bạn hăy lắng nghe.
Có khi nào bạn chứng
nghiệm, làm, suy tuởng, hoặc cảm nhận
được điều ǵ bên ngoài hiện tại
chưa? Bạn có nghĩ rằng
sẽ có lúc ḿnh làm được như vậy không? Có sự việc nào có thể xẩy
ra hay hiện hữu bên ngoài hiện tại không? Câu đáp quá hiển nhiên, phải
không?
Không có ǵ xẩy ra
trong quá khứ. Tất
cả xảy ra ngay bây giờ.
Không có ǵ xẩy ra
trong tương lai. Tất
cả xảy ra trong lúc này.
Cái được gọi là dĩ văng chỉ
là một dấu vết kỷ niệm của một hiện
tại đă qua tích lũy trong trí óc. Khi nhớ đến quá khứ
th́ bạn khơi dậy một dấu vết kỷ niệm. Tương lai là cái hiện tại
mà bạn tưởng tượng, khi tư tưởng
phóng ḿnh vào tương lai. Khi
tương lai đến th́ nó trở thành hiện tại. Khi bạn nghĩ đến
tương lai th́ hành động đó xẩy ra trong lúc
này. Hiển nhiên, quá khứ
và tương lai tự chúng không có thực thể. Cũng như mặt trăng tự
nó không có ánh sáng mà chỉ phản chiếu lại ánh sáng của
mặt trời, quá khứ và tương lai chỉ là những
phản ảnh nhạt nḥa của ánh sáng, uy lực và thực
tại của giây phút này. Chúng
chỉ mượn cái thực tại của hiện tại.
Bạn không thể suy nghĩ mà hiểu
được điều tôi đang nói. Một khi hiểu được,
tự nhiên ư thức sẽ chuyển từ tư tưởng
sang hiện hữu, từ thời gian sang hiện tại. Lúc đó mọi vật sống lại,
tỏa ra năng lượng và hiện hữu.
§
Trong những t́nh trạng khẩn cấp nguy
hại đến tính mạng, ư thức biến chuyển
rất tự nhiên từ thời gian sang hiện tại. Cái nhân tính lúc thường bận
rộn với dĩ văng và tương lai tạm thời
rút lui và một ư thức mạnh mẽ, rất thầm lặng
nhưng cũng rất cảnh giác đến thay thế. Khi cần đến ư thức này
sẽ biết đáp ứng thỏa đáng.
Có người thích tham dự vào những hoạt
động nguy hiểm như leo núi, đua xe, v.v. . . Có thể họ không ư thức
được rằng họ thích những hoạt động
này v́ chúng buộc họ phải có mặt trong hiện tại. Đây là một trạng thái rất
sôi nổi trong đó không có thời gian, vấn đề,
tư tưởng hay gánh nặng của nhân tính. Chỉ một giây phút chểnh mảng
trong hiện tại cũng có thể đưa họ đến
cái chết. Tiếc rằng họ
phải dựa vào một hoạt động nguy hiểm mới
đi vào trạng thái này được. Trái lại, bạn
không cần phải leo mặt Bắc của núi Eifer mà vẫn
có thể ư thức được ngay tức th́.
§
Từ thời cổ xưa, những bậc
thầy từ mọi truyền thống đă ngụ ư rằng
hiện
tại là ch́a khóa mở cửa tinh thần. Dầu vậy, dường
như sự kiện này vẫn c̣n là một bí mật. Chắc chắn chưa ai giảng
dạy điều này tại đền chùa hay giáo đường. Khi đi dự lễ ở một
thánh đường, có thể bạn sẽ được
nghe đọc nhiều đoạn văn trích từ Kinh
Thánh như : “Đừng lo lắng cho ngày mai,
v́ ngày mai sẽ tự lo cho nó,” hay là “Không ai đang cầy
mà quay lại nh́n, lại xứng đáng được vào
vương quốc của Thượng Đế.” Hoặc
bạn có những đoạn văn tả những bông hoa
đẹp không biết lo sợ cho ngày mai mà chỉ sống
thoải mái trong hiện tại vượt ngoài thời
gian. Chúng luôn luôn được
Thượng Đế săn sóc rất chu toàn. Người ta đă không thừa
nhận cái thâm thúy của những lời giảng này. Dường như không ai nhận
định được rằng con người phải
sống những lời dạy này mới có thể thay
đổi được sâu xa bên trong.
§
Tất cả tinh túy của thiền nằm
trong lối sống sôi nổi bên bờ vực thẳm do
giây phút hiện tại tạo nên.
Người ta hoàn toàn hiện hữu trong hiện tại,
cho nên không một vấn đề, phiền năo hay cái ǵ
không thuộc thực chất của con người, có thể
tồn tại được.
Trong cái hiện tại vượt ngoài thời gian
này, mọi vấn đề đều tan biến. V́ đau khổ cần thời
gian nên bạn không thể nào t́m thấy được nó
trong hiện tại.
Để giúp đệ tử không nghĩ
đến thời gian, thiền sư Lâm Tế
thường đưa ngón tay lên và chậm răi hỏi :
“Trong lúc này c̣n thiếu cái ǵ?”
Câu hỏi đầy ư nghĩa không cần phải trả
lời, được đặt ra chỉ cốt để
đưa bạn vào sâu trong hiện tại. Có một câu hỏi giống
như vậy : “Nếu không phải bây giờ th́ là bao
giờ ?”
§
Hiện tại cũng là trọng điểm
của giáo lư Sufi, một phái huyền bí của Hồi
giáo. Họ có câu : “Người
Sufi là con đẻ của hiện tại.” Rumi, một thi sĩ tài ba và một
đạo sư phái Sufi, cũng đă nói: “Dĩ văng và
tương lai che mắt khiến chúng ta không thấy
được Thượng Đế. Phải tiêu hủy cả hai”.
Thầy Eckhart, một vị thầy ở thế
kỷ 13 đă tóm tắt điểm này một cách tuyệt
diệu: “Thời gian ngăn cản ánh sáng chiếu xuống
chúng ta. Không có chướng ngại
nào lớn hơn thời gian.”
§
Ít phút trước
đây thầy có nói đến tính vĩnh cửu của hiện
tại và tính không thực của dĩ văng và tương
lai. Khi ấy tôi đang nh́n cái
cây bên ngoài khung cửa. Tôi đă nh́n qua nó vài lần rồi
nhưng lần này có sự khác lạ. Không có ǵ thay đổi
khi nh́n phía ngoài, chỉ có mầu sắc dường như
linh động hơn.
Nhưng có một chiều mới thêm vào, hơi khó tả. Tôi ư thức được một
cái ǵ vô h́nh, h́nh như là bản thể linh hồn của
cái cây. Và tôi là một phần
của nó. Bây giờ tôi mới
nhận ra rằng chưa bao giờ tôi thực sự “nh́n”
thấy cái cây mà mới chỉ nh́n thấy một h́nh ảnh
chết, một chiều, của cái cây. Bây giờ nh́n nó, một
chút ư thức đó vẫn c̣n, nhưng tôi cảm thấy nó
đang rút đi. Cái kinh nghiệm đó đă lui vào dĩ
văng. Phải chăng nó chỉ là một cái nh́n thoáng qua?
Trong một lúc ngắn ngủi bạn không lệ
thuộc vào thời gian, mà bước vào hiện tại và
nh́n thấy cái cây không c̣n qua bức màn của tư tưởng. Trong cái nh́n đó, có ư thức và hiện
hữu. Khi không có thời gian
th́ có một loại kiến thức không phá hủy tinh túy
của mỗi động vật và tĩnh vật, sự
sống thiêng liêng và huyền bí, một loại kiến thức
chứa đựng một t́nh yêu sâu xa biết tôn trọng
tất cả cái ǵ hiện hữu mà tư tưởng
không biết đến được.
Không thể dùng tư tưởng mà hiểu
cái cây v́ tư tưởng chỉ biết những sự
kiện hay kiến thức liên quan đến cái cây. Cũng như tôi không thể dùng
tư tưởng mà hiểu bạn được v́
tư tưởng chỉ cho tôi những nhăn hiệu, ư kiến,
dữ kiện và phê phán về bạn. Chỉ có hiện hữu mới
biết trực hiểu.
Tư tưởng có một chỗ đứng
trong đời sống thực tế hàng ngày. Nhưng một
khi nó xâm chiếm mọi khía cạnh của đời bạn
th́ nó trở thành một kư sinh trùng.
Cứ để tư tưởng lộng hành th́ nó
có thể hủy hoại mọi sự sống trên trái
đất này, kể cả nó và kẻ chứa chấp nó.
Bạn đă thấy có thoát ra ngoài thời
gian lối nh́n của bạn mới đổi được.
Thế nhưng chỉ một kinh nghiệm thôi không đủ,
bất luận nó có đẹp hay thâm thúy đến thế
nào. Cho nên điều quan trọng là ư thức phải chuyển
hướng lâu bền.
Vậy nên hăy loại bỏ thói quen cố hữu
lúc nào cũng phủ nhận và phản kháng hiện tại.
Khi không cần thiết, hăy tập không chú ư đến
dĩ văng và tương lai nữa. Trong đời sống
hàng ngày, hăy bước ra khỏi thời gian càng nhiều
càng tốt. Khi gập khó khăn th́ hăy hiện diện
một cách trực tiếp trong hiện tại, hăy bắt
đầu quan sát để thấy tư tưởng có
thói quen trốn tránh hiện tại. Bạn sẽ thấy ḿnh thường
tưởng tượng đến tương lai hoặc
tốt đẹp hơn hoặc không bằng hiện tại.
Nếu nó tốt hơn th́ bạn hy vọng hay thích thú mong
chờ. Nếu nó kém đi th́
bạn bắt đầu lo sợ.
Cả hai trường hợp đều là ảo
tưởng. Bằng cách tự
quan sát, tự nhiên bạn sẽ hiện diện nhiều
hơn. Ngay cái phút bạn ư thức được ḿnh không ở
trong hiện tại là bạn đă hiện hữu ở hiện
tại rồi. Mỗi khi theo
dơi tư tưởng th́ bạn không c̣n bị giam hăm trong
đó nữa v́ một yếu tố khác đă xen vào, một
cái ǵ không thuộc ḍng tư tưởng. Đó là sự hiện diện,
đó là một chứng nhân.
Hăy hiện diện bằng cách quan sát tư
tưởng, cảm xúc và phản ứng của ḿnh trong những
hoàn cảnh khác nhau. Ít nhất,
cũng lưu ư đến phản ứng của ḿnh cũng
như t́m hiểu hoàn cảnh nào hoặc kẻ nào gây ra phản
ứng này. Cũng hăy xét xem
ḿnh có thường để ư đến quá khứ hay
tương lai không. Đừng
nên chỉ trích hay phân tích điều ḿnh quan sát. Hăy theo dơi ḍng tư tưởng, cảm
nhận những cảm xúc, quan sát những phản ứng. Đừng nên xem chúng như những
vấn đề riêng của ḿnh.
Rồi bạn sẽ cảm nhận được một
cái ǵ mănh liệt hơn tất cả những ǵ bạn
quan sát: đó là sự hiện diện, một
chứng nhân thầm lặng tiềm ẩn đằng sau
tất cả những tư tưởng.
§
Trong một số hoàn cảnh gây nhiều cảm
xúc, chẳng hạn khi “cái tôi” bị đe dọa,
khi bạn sợ hăi v́ gập một thử thách lớn
trong đời, khi có những chuyện không hợp ư ḿnh,
hay khi nhiều cảm xúc từ quá khứ được
khơi dậy, th́ bạn cần phải hiện diện một
cách mănh liệt. Trong những
trường hợp đó, bạn dễ mất ư thức,
dễ để phản ứng hay cảm xúc áp đảo,
dễ đồng hóa với chúng và hành động qua
chúng. Bạn biện minh, đả
kích, bào chữa, cư xử sai lầm, v.v… Nhưng đấy không phải là
bạn, mà chỉ là những phản ứng theo thói quen, là
ḍng tư tưởng tranh đấu để tiếp tục
tồn tại.
Càng đồng hóa với tư tưởng
th́ càng cho nó thêm năng lượng. Ngược lại, quan sát chúng là
rút năng lượng của chúng đi. Càng đồng hóa với tư
tưởng th́ càng tạo thêm thời gian. Trái lại, quan sát chúng là mở rộng
b́nh diện vượt ngoài thời gian. Năng lượng rút khỏi
tư tưởng được biến đổi thành sự
hiện diện. Một khi hiểu
thế nào là hiện diện th́ bạn sẽ rất dễ
dàng bước ra khỏi thời gian để đi sâu
hơn vào hiện tại, nhất là những khi những mục
đích thực tế không cần đến thời
gian. Bạn vẫn có thể xử
dùng thời gian, quá khứ hay tương lai, cũng như
tư tưởng khi phải đối phó với những
vấn đề thực tế.
Thật ra khi đó, sự suy nghĩ của bạn
càng bén nhậy và tập trung hơn.
Bạn hăy tập dùng thời
gian trong những khía cạnh thực tế của đời
sống. Loại thời gian này có thể được gọi
là thời gian theo đồng hồ. Nhưng liền sau khi công việc
đă xong, th́ hăy mau kéo ư thức trở về hiện tại. Như vậy, sẽ không c̣n thời
gian tâm lư, nghĩa là bạn sẽ không c̣n đồng hóa với
quá khứ hay liên tục hướng tâm trí vào tương
lai nữa.
Khi nói đến thời gian
theo đồng hồ, th́ người ta không phải chỉ
nói đến lấy một cái hẹn hay sửa soạn một
chuyến đi. C̣n phải nói
đến những bài học trong quá khứ để
chúng ta không phạm phải những lỗi lầm cũ nữa. Cũng phải đề cập
đến đặt mục tiêu và cố gắng đạt
mục tiêu; dự tính tương lai bằng cách nghiên cứu
các luật lệ, các thói quen; nghiên cứu vật lư học,
toán học, v. v… đă có từ
trước và hành động theo dự tính.
Nhưng ngay cả trong đời
sống thực tế nghĩa là gồm cả quá khứ
và tương lai, hiện tại vẫn là yếu tố
thiết yếu. Bài học nào
trong quá khứ cũng thích hợp và phải được
áp dụng ngay tức th́. Mọi
dự tính và hành động để đạt tới
đích đều xẩy ra trong lúc này.
Người giác ngộ luôn luôn
chú tâm đến hiện tại, nhưng vẫn biết ở
thế giới bên ngoài c̣n có thời gian. Nói cách khác, họ vẫn dùng thời
gian theo đồng hồ nhưng đă thoát khỏi thời
gian tâm lư.
Bạn nên thận trọng
để đừng vô t́nh biến thời gian theo đồng
hồ thành thời gian tâm lư.
Chẳng hạn, nếu đă lỡ phạm lầm lỗi
nào trong dĩ văng và bây giờ đă hiểu, th́ đó là thời
gian theo đồng hồ. Tuy nhiên, nếu cứ tiếp tục
nghĩ đến lỗi lầm xưa, cứ tự chỉ
trích, hối hận, cảm thấy có tội th́ bạn
đă sai lầm quy câu chuyện vào “cái tôi”. Đó là thời gian tâm lư luôn luôn gắn
liền với một cá tính ảo tưởng. Không biết tha thứ là tiếp
tục mang một gánh nặng thời gian tâm lư.
Đặt cho ḿnh một mục
đích và cố gắng đạt được nó là
đang dùng thời gian theo đồng hồ. Phải biết ḿnh muốn tiến
tới đâu, nhưng đồng thời nên tôn trọng
và tập trung vào từng bước đang đi trong hiện
tại. Nếu bạn chú tâm
quá đáng vào mục đích, th́ bạn không c̣n tôn trọng
hiện tại v́ nó chỉ được coi là một
bước đường dẫn tới tương lai
mà không có giá trị thực tế.
Như thế, thời gian theo đồng hồ
đă biến thành thời gian tâm lư. Cuộc đời bạn không c̣n
là một cuộc hành tŕnh mà chỉ là một ám ảnh phải
thành công. Bạn sẽ không ngửi
được hoa thơm cỏ lạ bên đường,
ư thức được cái đẹp hay sự mầu nhiệm
của đời sống chung quanh như khi bạn sống
trọn vẹn trong giây phút này.
§
Tôi
có thể hiểu được tầm quan trọng của
hiện tại, nhưng không thể chấp nhận
được rằng thời gian chỉ là ảo tưởng.
Khi tôi nói thời gian là ảo
tưởng, không phải là để triết lư. Tôi chỉ
muốn nhắc nhở bạn đến một sự kiện
giản dị quá hiển nhiên mà bạn cho là khó hiểu hoặc
vô nghĩa. Nhưng một khi
lời nói đó đă được thực chứng th́
nó như một con dao bén có thể cắt qua lớp dầy
của những vấn đề do tư tưởng tạo
nên. Tôi xin nhắc lại: Bạn
chỉ có giây phút hiện tại này thôi. Trong đời bạn lúc nào cũng
chỉ có giây phút này. Sự kiện
đó không thật sao?
Có nh́n vào những phát hiện của
thời gian tâm lư th́ sẽ không c̣n ǵ để nghi ngờ rằng
dùng thời gian tâm lư là một chứng bệnh. Thí dụ:
những ư thức hệ như chủ nghĩa cộng sản,
chủ nghĩa xă hội quốc gia, hay bất cứ một
chủ nghĩa quốc gia nào, bất cứ một hệ
thống tôn giáo tín ngưỡng khắt khe nào, đều
cho rằng cái ǵ tốt đẹp nhất nằm ở
tương lai. Cho nên cứu
cánh có thể biện minh cho phương tiện. Cứu cánh là một ư tưởng,
một điểm phóng vào tương lai, khi con người
sẽ đạt được mục đích hạnh
phúc, toại nguyện, b́nh đẳng, tự do, v.v. . . Để đạt được
những mục đích này th́ người ta thường xử
dùng những phương tiện sau đây trong hiện tại: bắt người làm nô lệ,
tra tấn và giết người.
Chẳng hạn, tính ra có khoảng
50 triệu người dân Nga, Trung Hoa và một số quốc
gia khác đă bị giết để đề cao chế
độ cộng sản và xây dựng một thế giới
tốt đẹp hơn. Thật đáng sợ thay! V́ tin tưởng vào một thiên
đàng trong tương lai mà con người đă tạo
địa ngục ngay trong hiện tại. C̣n ǵ để
mà không nghi ngờ rằng thời gian tâm lư là một căn
bệnh tâm trí trầm trọng và nguy hiểm?
Thói quen ấy hoạt động
trong đời bạn ra sao?
Có phải lúc nào bạn cũng muốn đi tới một
nơi nào khác hơn nơi bạn đang ở không? Có phải
những điều bạn đang làm chỉ là một
phương tiện đưa đến cứu cánh không?
Có phải bạn chỉ cảm thấy hạnh phúc trong những
thú vui nhục dục ngắn hạn không? Có phải lúc nào
bạn cũng chỉ muốn trở thành một người
khác, đạt được một mục đích, hay chạy
theo một cảm giác mạnh mới lạ không? Có phải bạn nghĩ rằng
càng giàu sang th́ càng cảm thấy đầy đủ về
mặt tâm lư không? Có phải bạn đang chờ một
người đàn ông hay đàn bà nào đem lại ư nghĩa
cho cuộc đời bạn không?
B́nh thường khi bạn
chưa giác ngộ và c̣n gắn liền với tư tưởng
th́ thời gian tâm lư hoàn toàn che lấp uy lực và khả
năng sáng tạo của bạn v́ những yếu tố
này được dấu kín trong hiện tại. Cuộc đời bạn lúc
đó thiếu linh động, tươi mát và ngây
thơ. Những tư tưởng,
những cảm xúc, lối cư xử, những phản ứng
và ham muốn cứ liên tục diễn một vở tuồng
quen thuộc trong trí óc. Nhờ
thế mà bạn có một cá tính nhưng cũng v́ thế
mà hiện tại bị che khuất hay bị làm sai lạc
đi. V́ không hài ḷng với hiện
tại nên bạn lẩn trốn nó và chỉ ám ảnh với
tương lai.
Tin
tưởng rằng tương lai sẽ tốt đẹp
hơn hiện tại đâu phải là một ảo tưởng. Hiện tại thường
đáng sợ và tương lai thường có thể khá
hơn.
Tương lai thường
không khác quá khứ là bao. Có thể
có những thay đổi ở thế giới bên ngoài,
nhưng thay đổi thật sự rất hiếm và tùy
thuộc bạn có hiện diện đủ và có nắm
được uy lực của hiện tại để
tiêu trừ quá khứ hay không.
Cái bạn nhận là tương lai thật sự là một
phần của ư thức bạn có trong lúc này. Một khi c̣n mang gánh nặng của
quá khứ th́ bạn sẽ c̣n tiếp tục kinh nghiệm
của quá khứ. Một khi
c̣n không hiện diện th́ quá khứ cứ tiếp tục.
Ư thức của bạn ra sao sẽ định đoạt
tương lai và dĩ nhiên bạn sẽ chỉ chứng
nghiệm tương lai đó như là hiện tại.
Bạn có thể trúng số 10
triệu nhưng nếu có thay đổi th́ cũng sẽ
chỉ hời hợt bên ngoài.
Bạn sẽ vẫn cư xử theo thói cũ
nhưng trong một môi trường trưởng giả
hơn thôi. Nhân loại đă
biết xẻ hạch nhân. Thay v́ giết 10 hay 20 người
bằng một thanh củi, bây giờ người ta có thể
bấm nút giết một lúc cả triệu người.
Như vậy có phải thật sự có thay đổi
không?
Nếu ư thức bạn có trong
lúc này định đoạt tương lai, th́ cái ǵ định
đoạt ư thức của bạn? Chính là nhờ bạn hiện diện
nhiều hay ít. V́ vậy, chỉ
có hiện tại mới thật sự thay đổi và
tiêu trừ được quá khứ.
§
Tiêu cực nào cũng khởi sự
từ thời gian tâm lư và v́ không chịu chấp nhận hiện
tại. Bạn thấy khó chịu,
bồn chồn, căng thẳng, lo sợ, bị áp lực,
hoặc không thể nào tha thứ?
Có như thế là v́ bạn nghĩ quá nhiều đến
quá khứ mà không hiện diện đủ trong hiện tại.
Nhiều người không tin là
có thể đạt được một ư thức hoàn
toàn không vướng tiêu cực.
Nhưng giải thoát là thế. Mọi giáo pháp tâm linh đều
chỉ đến sự giải thoát. Nó không mịt mù ở một
tương lai hư ảo xa xôi nào mà ở ngay tại
đây trong giây phút này.
Thật khó mà nhận ra rằng
chính thời gian đă gây đau khổ và tạo vấn
đề cho con người.
Bạn cứ tin rằng ḿnh đau khổ v́ hoàn cảnh
đặc biệt của đời ḿnh. Nh́n một cách thông thường
th́ đúng. Nhưng nếu c̣n
chưa hiểu rằng tư tưởng hoàn toàn sai lầm
v́ nó cứ bám vào quá khứ và tương lai trong khi phủ
nhận hiện tại th́ vấn đề vẫn c̣n
nguyên đó. Nếu ngày hôm nay bằng
một phép lạ, mọi vấn đề hay mọi nguyên
nhân gây cho bạn khổ đều tiêu tan nhưng bạn vẫn
chưa ư thức đủ th́, như chiếc bóng theo
đuổi bạn khắp nơi, sớm muộn ǵ bạn
cũng sẽ gập lại những vấn đề
tương tự như trong quá khứ. Cuối cùng cũng chỉ có một
vấn đề: đó là tư tưởng bị vướng
mắc trong màng lưới thời gian.
Tôi
không thể nào tin được là có lúc tôi sẽ không c̣n vấn
đề.
Bạn
nói đúng. Bạn sẽ không
bao giờ đạt tới
điểm đó v́ ngay trong
lúc này bạn đă ở điểm đó rồi.
Không
có sự cứu rỗi trong tương
lai. Bạn không thể giải thoát
trong tương lai. Hiện
diện (sống trọn vẹn trong giây phút này) là then
chốt đưa đến giải thoát. Cho nên bạn chỉ có thể
được giải thoát ở ngay giây phút này.
Tôi
không biết làm sao để thoát ra được. Thật
vậy, hiện giờ tôi rất chán đời. Tôi không thể tự lừa dối
và tự thuyết phục rằng mọi chuyện đều
tốt đẹp. Hiện tại
đối với tôi rất buồn chán, nó không giải
thoát được cái ǵ. Tôi
chỉ sống hy vọng vào tương lai khi hoàn cảnh
sẽ tốt đẹp hơn.
Bạn tin rằng ḿnh đang
hoàn toàn tập trung vào hiện tại nhưng thực sự
bạn đang bị thời gian áp đảo. Người ta không thể vừa
đau khổ vừa hiện diện hoàn toàn trong hiện tại.
Cái gọi là đời sống
của bạn, ta nên gọi là hoàn cảnh đời bạn
th́ đúng hơn. Đó là thời
gian tâm lư gồm quá khứ và tương lai. Một số sự việc trong
quá khứ đă không xẩy ra như ư muốn. Bạn vẫn c̣n cöôơng laiphản
kháng chúng và bây giờ lại phản khángcöôơng lai cả
sự việc đang diễn ra.
Bạn sống v́ hy vọng, hy vọng cho tương
lai nên cứ tiếp tục phủ nhận hiện tại
và v́ thế mà cứ tiếp tục đau khổ.
Đúng
vậy, hoàn cảnh hiện tại của tôi là kết quả
của những chuyện đă qua.
Nhưng tôi rất đau khổ v́ bị kẹt trong
hoàn cảnh hiện tại.
Hăy quên hoàn cảnh trong chốc
lát và hăy chú tâm đến sự sống của bạn.
Hai
cái đó khác nhau ở điểm nào ?
Hoàn
cảnh đời bạn ở trong thời gian.
Sự sống của bạn hiện là
bây giờ.
Hoàn cảnh đời bạn
do tư tưởng tạo ra.
Sự sống của bạn
có thật.
Hăy đi t́m cái cánh cửa chật hẹp
dẫn đến sự sống gọi là hiện tại. Hăy thu hẹp cuộc đời của
bạn vào giây phút này. Hoàn cảnh
đời bạn như mọi hoàn cảnh đời
người đầy rẫy vấn đề, nhưng
hăy t́m hiểu xem bạn có vấn đề nào trong giây phút
này không. Không phải ngày mai hay
trong 10 phút nữa, nhưng tức thời bây giờ. Thế
nào, bạn có vấn đề nào trong giây phút này không?
Một khi đă ôm vào ḿnh nhiều
vấn đề, th́ không c̣n chỗ cho cái ǵ mới lạ
xen vào, không c̣n chỗ cho một giải pháp nào phát hiện
nữa. Vậy khi nào có cơ
hội, bạn nên dành một khoảng trống để
t́m ra sự sống bên dưới hoàn cảnh đời của
ḿnh.
Hăy xử dụng giác quan của
bạn cho đầy đủ.
Ở đâu th́ bạn hăy hoàn toàn ở đấy. Nh́n chung quanh, hăy nh́n thôi mà đừng
phê b́nh. Hăy ngắm ánh sáng, các
h́nh thù, những mầu sắc. Hăy nhận thức một
sự hiện diện thầm lặng ở mỗi vật. Hăy nhận thức cái khoảng
không trong đó mọi vật được hiện hữu. Hăy lắng nghe nhưng đừng
khen chê những tiếng động. Hăy lắng nghe sự yên lặng
bên dưới những tiếng động. Hăy rờ mó bất cứ một
vật ǵ rồi cảm nhận cũng như chấp nhận
nó hiện hữu. Hăy quan sát nhịp
thở của bạn, theo dơi hơi thở ra vào, hăy cảm
nhận sức sống bên trong.
Hăy để mọi sự vật hiện hữu, bên
trong cũng như bên ngoài. Hăy
bước sâu vào hiện tại.
Bạn đang bỏ lại
phía sau thế giới tàn phá của những quan niệm trừu
tượng, của thời gian.
Bạn đang thoát khỏi ḍng tư tưởng
điên dại. Nó rút tỉa sức sống của bạn,
cũng như đầu độc và phá hoại trái đất
này. Bạn đang thức dậy
khỏi giấc mộng thời gian để bước
vào hiện tại.
§
Tôi
cảm thấy nhẹ nhơm hẳn, như đă trút bỏ một
gánh nặng. Tôi thấy rất rơ, nhưng vấn đề
của tôi vẫn c̣n đó, đúng vậy không? Nó đâu
đă được giải quyết. Như thế là tôi
mới chỉ tạm tránh nó thôi phải không?
Nếu bạn thấy ḿnh ở
thiên đàng, th́ chẳng bao lâu nữa bạn sẽ nghĩ :
“Đúng thế, nhưng ...”
Cuối cùng, chuyện giải
quyết vấn đề của bạn không đáng kể
mà chuyện bạn nhận thấy rằng không có vấn
đề nào cả mới quan trọng. Chỉ có những hoàn cảnh
đời hoặc phải đối phó ngay bây giờ hoặc
cứ để mặc và chấp nhận nó như một
phần của hiện hữu, của hiện tại cho
đến khi hoặc tự nó biến đổi hoặc
nó được giải quyết thỏa đáng. Vấn
đề do tư tưởng tạo ra và phải có thời
gian mới tồn tại được. Cho nên không thể có vấn đề
nào trong hiện tại.
Xin hăy tập trung vào hiện tại
và cho tôi biết bạn có vấn đề nào trong giây phút
này không .
§
Bạn không trả lời v́ một
khi bạn hoàn toàn chú ư vào hiện tại th́ không có vấn
đề nào cả. Đúng vậy,
bạn có một hoàn cảnh hoặc cần phải giải
quyết hoặc phải chấp nhận. Nhưng biến nó thành vấn
đề để làm ǵ? Tại sao lại biến mọi
chuyện thành vấn đề? Kiếp sống tự nó
đă không đầy thử thách sao? Có vấn đề để làm
ǵ? Ḍng tư tưởng thích
có vấn đề v́ như thế nó mới có lư do để
tồn tại. Thường
là như thế nhưng thật là điên rồ. Có vấn đề có nghĩa là bạn
đang suy gẫm đến một hoàn cảnh mà thực
sự bạn không có ư định giải quyết hoặc
không thể giải quyết được bây giờ,
và cũng có nghĩa là bạn đang biến nó thành một
phần của “cái tôi” của bạn. Bạn bị hoàn cảnh đời
áp đảo đến độ đánh mất hết ư
nghĩa của sự sống.
Có vấn đề cũng có nghĩa là mang trong ḷng
gánh nặng của cả trăm chuyện sẽ phải
làm trong tương lai, thay v́ chú tâm vào một chuyện có thể
làm ngay bây giờ.
Cứ tạo ra vấn đề
tức là cứ gây khổ. Chỉ
cần quyết định rất giản tiện :
bất luận chuyện ǵ xẩy ra, tôi sẽ không tự
gây khổ, sẽ không tạo ra vấn đề. Dù đấy chỉ là một chọn
lựa nhỏ, nó cũng rất tích cực. Bạn quyết định
được như vậy là v́ bạn đă thực sự
chán ghét đau khổ, đă biết sống trong hiện tại. Một khi không c̣n gây khổ cho
ḿnh nữa th́ cũng sẽ không gây khổ cho người
khác, không làm ô nhiễm trái đất đẹp đẽ,
không gian riêng của ḿnh, và tâm lư chung của nhân loại nữa.
§
Nếu đă ở trong một
trường hợp khẩn cấp sinh tử th́ bạn biết
rằng không có vấn đề nào trong lúc đó cả. Tư tưởng không có thời
gian để vẩn vơ và biến hoàn cảnh thành vấn
đề. Trong trường hợp
thực sự nguy kịch, ḍng tư tưởng ngưng
hoạt động. Bạn
hoàn toàn hiện diện trong giây phút đó trong khi một sự
vật vô cùng mănh liệt làm chủ. Có nhiều chuyện kể lại
có những người rất tầm thường bỗng
dưng có thể hành động cực kỳ can đảm.
Trong những trường hợp đó, hoặc bạn c̣n
hoặc bạn chết. Cả
hai trường hợp đều không là vấn đề.
Có người nổi giận
khi nghe tôi nói rằng vấn đề chỉ là một ảo
tưởng chứ không có thật.
Đối với họ, tôi đang đe dọa lấy
mất đi cá tính của họ, “cái tôi” giả mà họ
đă đầu tư vào từ nhiều năm qua. Một khi vứt bỏ hết
đi th́ thử hỏi họ là ai bây giờ?
Nhiều điều người
ta nói, nghĩ hay làm thật sự đều do cái sợ
sui khiến. Đồng thời, họ sợ là v́ lúc nào cũng
chỉ nghĩ đến tương lai mà không tiếp xúc
với hiện tại. Nếu
trong hiện tại không có vấn đề ǵ, th́ làm ǵ có
cái sợ.
Mỗi khi có chuyện cần
được giải quyết ngay th́ ư thức trong hiện
tại sẽ giúp bạn hành động một cách rơ ràng
và bén nhạy. Chắc chắn hành động
này hữu hiệu v́ nó không phải là do bạn phản ứng
theo thói quen mà là do linh tính đáp ứng với hoàn cảnh. Những khi thói quen phản ứng
c̣n quá mạnh, th́ tốt hơn hết chỉ nên an trú trong
hiện tại và không hành động ǵ cả.
Có
những lúc tôi cảm thấy đă thoát khỏi tư
tưởng và thời gian. Nhưng quá khứ và
tương lai mạnh đến nỗi tôi không thể nào
đẩy chúng đi được lâu.
Ư thức quyện trong thời
gian đă ghim sâu trong tâm khảm con người. Chúng ta
đang dự phần vào sự chuyển hóa sâu xa trong ư thức
chung của thế giới. Ư
thức này bắt đầu tỉnh dậy khỏi giấc
mộng vật chất, h́nh thể và xa cách và sẽ loại
bỏ thời gian. Tư
tưởng quen áp chế con người từ bao năm
qua và gây biết bao khổ đau đang bị tiêu hủy.
Tôi không muốn dùng danh từ “ma quỷ” để ám chỉ
nó. Có lẽ “vô ư thức” và
“điên dại” thích hợp hơn.
Chúng
ta sẽ phải phá bỏ ư thức xưa (hay đúng
hơn sự vô ư thức xưa) hay là tự nó sẽ hủy
hoại nó. Nói khác đi th́ những
biến chuyển đó có thể nào không xảy ra
được không?
Cũng tùy theo lối nh́n. Thật
ra chỉ có một tiến tŕnh duy nhất. V́ bạn với
ư thức là một, bạn không thể phân ḿnh ra làm hai.
Không có ǵ bảo đảm nhân loại sẽ thành công v́ tiến
tŕnh này không tự động mà cũng có thể không xẩy
ra nếu không có bạn cộng tác.
Dù có nh́n như thế nào chăng nữa, th́ ư thức
vẫn phải tiến triển và đây là cơ hội
duy nhất để nhân loại tránh khỏi bị tiêu diệt.
Muốn tự cảnh giác mỗi
khi bị thời gian tâm lư áp đảo th́ bạn nên áp dụng
tiêu chuẩn giản dị sau đây. Hăy cứ tự hỏi: Chuyện
tôi đang làm, tôi có thấy hân hoan, thoải mái không? Nếu câu đáp là không, th́ thời
gian đă che lấp hiện tại và bạn nh́n đời
như một gánh nặng hay một cuộc đấu
tranh.
Nếu bạn không thấy hân
hoan trong việc đang làm, th́ không nhất thiết phải
thay đổi nó. Có thể bạn
chỉ cần thay đổi cách làm thôi. Làm như thế nào bao giờ
cũng quan trọng hơn làm ǵ. Hăy thử chú tâm đến việc
ḿnh đang làm hơn là đến kết quả của việc
làm. Hăy hoàn toàn tập trung vào sự
việc đang xẩy ra bây giờ, nghĩa là hăy hoàn toàn chấp
nhận nó v́ người ta không thể nào cùng lúc vừa chấp
nhận vừa chống đối được.
Một khi đă tôn trọng hiện
tại, th́ sẽ không c̣n khổ đau và tranh đấu nữa. Sự sống bắt đầu
tuôn chảy một cách hân hoan và dễ dàng. Nếu hành động bắt
nguôn từ ư thức hiện tại, th́ làm bất cứ việc
ǵ dù nhỏ nhoi cũng có giá trị, cũng mang đầy
t́nh yêu.
§
Cho nên đừng nên bận tâm
rằng việc ḿnh làm có đem lại kết quả hay
không, chỉ nên chăm chú làm thôi. Tự nhiên kết quả
sẽ đến. Đây là một phương pháp luyện
tâm rất hiệu quả. Theo cuốn Bhagavad Gita, một
trong những giáo pháp tâm linh tuyệt diệu nhất hiện
có, không bám víu vào kết quả của việc ḿnh làm
được gọi là hành động vị tha du già
(karma yoga) và được coi là con đường của
“hành động hiến dâng.”
Đă không c̣n phải trốn
tránh hiện tại nữa, th́ có làm ǵ cũng hoan hỷ. Một
khi hoàn toàn chú trọng đến hiện tại th́ sẽ
cảm nhận được một sự hiện diện,
một niềm an tịnh. V́
không c̣n trông chờ tương lai đem lại sự hài
ḷng, măn nguyện và giải thoát nên không c̣n chấp vào kết
quả nữa. Thất bại
hay thành công cũng không thay đổi được trạng
thái ung dung tự tại.
Như thế là đă t́m
được sự sống trong hoàn cảnh đời.
Một khi không c̣n thời gian
tâm lư, “cái tôi” bắt nguồn từ hiện hữu chứ
không phải từ quá khứ. Cho nên không c̣n thấy cần
phải trở thành ai khác hơn là con người hiện
thời của ḿnh. Trong xă hội
và ở hoàn cảnh của bạn, có thể bạn sẽ
giầu có, hiểu rộng biết nhiều, thành công, v.v…
nhưng ở b́nh diện sâu xa của hiện hữu th́ bạn
đă là một con người hoàn hảo ngay trong lúc này rồi.
Ở
t́nh trạng hoàn hảo đó, th́ có c̣n muốn hay c̣n có khả
năng theo đuổi những mục đích bên ngoài không?
Dĩ nhiên là có,
nhưng sẽ không c̣n nuôi ảo tưởng trông chờ một
người nào hay một cái ǵ đến cứu vớt
hay đem hạnh phúc đến cho ḿnh nữa. C̣n sống ở
đời, th́ c̣n phải tiếp tục đạt mục
đích. Đó là thế giới
của h́nh thể, của hơn thiệt. Thật ra, ở
một b́nh diện sâu hơn, con người đă hoàn hảo
rồi. Một khi nhận biết
được sự kiện này th́ làm ǵ cũng vui vẻ. Đă thoát khỏi thời gian tâm
lư th́ không c̣n nhất quyết theo đuổi mục
đích v́ sợ, giận, bất b́nh, hay v́ muốn trở
thành một nhân vật nào cả.
Cũng sẽ không bị tê liệt v́ sợ thất bại. Cũng không đi t́m sự vĩnh
cửu ở nơi không có vĩnh cửu, nghĩa là trong thế
giới của h́nh thể, được mất, sống
chết. Cũng không c̣n trông chờ
hoàn cảnh, điều kiện, nơi nào hay người
nào đem hạnh phúc đến cho ḿnh, để rồi
đau khổ nếu không được toại nguyện.
Sự việc ǵ bạn
cũng nên tôn trọng nhưng không có sự việc ǵ quan
trọng cả. H́nh thể
sinh rồi hoại. Tuy nhiên,
hăy ư thức được rằng bên dưới h́nh thể
là sự thường hằng và hiểu rằng sự
vật ǵ mà có thực chất th́ không thể bị đe dọa.
Một khi đă hiện
hữu, th́ làm sao mà không thành công?
Bạn đă thành công rồi.
Tư tưởng luôn luôn t́m cách lẩn trốn
hiện tại, nghĩa là nó có thói quen sống trong quá khứ
hay phóng ḿnh vào tương lai, nên hoàn toàn lệ thuộc vào
thời gian.
Thời gian có chỗ
đứng trong những khía cạnh thực tế của
đời sống và được gọi là thời gian
theo đồng hồ.
Nhưng thời gian tâm lư, nghĩa là khi bạn không sống
trong hiện tại mà cứ hồi tưởng quá khứ
và tưởng tượng tương lai, th́ không. Chính thời
gian tâm lư này đă gây đau khổ và tạo vấn đề
cho bạn. Để thoát
khỏi thời gian nghĩa là thoát khỏi tư tưởng,
bạn chỉ cần hoàn toàn hiện diện trong hiện
tại, nơi có sự sống bất diệt của bạn.
Sống trong hiện tại, hiện
hữu, là hoan hỷ chú tâm làm việc phải làm với tất
cả ư thức và t́nh thương mà không quan tâm đến
kết quả.
(Đọc Tiếp CHƯƠNG IV)