Trọn Vẹn
Trong Giây Phút Này
Nguyên
tác: The Power of Now
A Guide to Spiritual Enlightenment
của
Eckhart Tolle
Dương Gia Phỏng Dịch
CHƯƠNG IV
Một
khi tôi hoàn toàn chấp nhận rằng rốt ráo thời
gian chỉ là ảo tưởng, th́ cuộc đời tôi
có thay đổi ǵ không? Tôi vẫn
phải sống trong một thế giới mà thời gian
làm chủ.
Suy nghĩ mà hiểu cũng chỉ
là một loại tín ngưỡng và chẳng thay đổi
được cuộc đời bạn. Muốn chứng nghiệm sự
thật này th́ phải sống qua nó. Một khi mỗi tế
bào trong cơ thể hiện diện và tràn đầy sức
sống, và một khi bạn cảm nhận được
sức sống này trong từng giây từng phút, th́ lúc ấy
có thể nói là bạn đă thoát được ra khỏi
thời gian.
Nhưng
ngày mai tôi vẫn phải lo chi tiêu cho đời sống vật
chất, vẫn phải già rồi chết như mọi
người. Vậy làm sao có thể nói rằng tôi đă
thoát khỏi thời gian?
Những chi tiêu của ngày mai
không là vấn đề. Thân xác tan ră không là vấn đề. Đánh mất hiện tại mới
là vấn đề hay đúng hơn cái ảo tưởng
ṇng cốt khiến một t́nh trạng, một biến cố,
hay một cảm xúc trở thành một vấn đề
riêng tư và phiền năo mới là vấn đề. Đánh mất hiện tại là
đánh mất sự sống (hiện hữu).
Thoát khỏi thời gian là không
c̣n cần quá khứ để biết ḿnh là ai và không c̣n cần
tương lai để được hoàn hảo. Đó là sự biến đổi
ư thức sâu xa nhất mà bạn có thể h́nh dung
được. Trong một vài trường hợp rất
hiếm, sự biến đổi ư thức này xẩy ra thật
ngoạn mục và quyết liệt, một lần rồi
thôi. Đến khi đó th́ bạn
hoàn toàn buông bỏ rồi chấp nhận, và cùng lúc cũng
cực kỳ đau khổ.
Tuy nhiên phải bền chí lắm mới đạt
được trạng thái này.
Một khi đă có một chút ư
thức vượt thời gian, th́ hăy c̣n sống trong cả
thời gian và hiện tại. Trước hết, bạn bắt
đầu nhận thức được rằng ḿnh rất
ít chú tâm đến hiện tại.
Biết được ḿnh không hiện diện
đă là một thành quả lớn; biết được
như vậy đă là hiện diện,
mặc dù lúc đầu bạn chỉ hiểu được
điều đó trong vài giây (tính theo thời gian đồng
hồ) rồi lại mất đi. Rồi càng ngày bạn càng ư thức
thường xuyên hơn, càng tập trung nhiều hơn vào
hiện tại thay v́ vào quá khứ hay tương lai. Mỗi khi nhận thấy ḿnh
đánh mất hiện tại, th́ nên giữ ư thức này
không chỉ trong một vài giây mà lâu hơn nữa. Cứ
như thế, trước khi ổn định ở trạng
thái hiện diện, bạn c̣n sống
ở cả hai trạng thái ư thức và vô ư thức, hiện
diện
và đồng hóa với tư tưởng. Cứ mất hiện tại rồi
lại trở về với hiện tại. Rồi tới một ngày, bạn
sẽ an trú thường trực trong hiện tại.
Nhiều người chẳng
bao giờ chứng nghiệm được sự hiện
hữu, hoặc nếu có th́ cũng chỉ t́nh cờ trong
chốc lát nên không nhận biết được. Họ cũng chưa sống
được giữa hai trạng thái hiện hữu và
đồng hóa với tư tưởng mà chỉ luẩn
quẩn ở nhiều tŕnh độ vô ư thức khác nhau
thôi.
Nhiều
trạng thái vô ư thức là thế nào?
Trong giấc ngủ con người
thường chập chờn giữa mộng và không mộng. Khi tỉnh cũng vậy, đa số
chỉ sống giữa sự vô ư thức b́nh thường
và sự vô ư thức nặng. Tôi gọi là vô ư thức b́nh thường
khi người ta đồng hóa với quá tŕnh tư tưởng
và cảm xúc, với phản ứng thương ghét của
ḿnh. Phần đông sống ở
trạng thái gọi là b́nh thường này khi họ không có
ư thức hiện hữu. Không
thể gọi cảm giác này là đau khổ tột cùng mà
đúng ra chỉ là một loại khó chịu, bất măn,
buồn chán, hay bực dọc liên tục, một loại tĩnh
điện phía sau. Điều
này khó nhận ra v́ từ lâu nó đă là một phần của
đời sống b́nh thường, giống như tiếng
máy điều ḥa không khí. Chỉ
khi nào nó ngừng th́ người ta mới nhận ra và cảm
thấy nhẹ nhơm hẳn.
Để dẹp bỏ những khó chịu này, nhiều
người chỉ biết uống rượu, hút thuốc,
ăn uống, làm việc, xem truyền h́nh, hay đi mua bán
sắm sửa giống như uống một liều thuốc
ngủ. Nếu người ta
làm những sự việc trên một cách chừng mực
th́ rất thú vị nhưng v́ họ lạm dụng nên
chúng trở thành một thói ghiền khó bỏ. Cuối cùng th́ cũng chỉ làm
triệu chứng bệnh được nhẹ đi trong
chốc lát mà thôi.
Một cảm giác khó chịu ở
t́nh trạng vô ư thức b́nh thường biến thành phiền
năo ở t́nh trạng vô ư thức nặng, một
cảm giác buốt nhói và rơ rệt hơn, chẳng hạn
như khi mọi sự việc đều xẩy ra trái hẳn
ư muốn, khi “cái tôi” bị đe dọa hoặc khi có một
thử thách, nguy hại, mất mát thật hay tưởng
tượng xẩy ra, hoặc khi một mối quan hệ
gập khó khăn. T́nh trạng này cũng là sự vô ư thức
b́nh thường nhưng ở cường độ dữ
dội hơn.
Ở trạng thái vô ư thức
b́nh thường, một người kháng cự hay phủ
nhận cái hiện hữu thường bực bội và bất
b́nh, một trạng thái mà mọi người coi là b́nh
thường. Khi “cái tôi” bị
đe dọa và sự chống đối gia tăng th́ nó
gây nên những cảm xúc tiêu cực như nóng giận, sợ
hăi, hung hăng, chán nản, v.v . . . Mỗi khi người
ta vô ư thức th́ họ đă khơi động thân khổ
và đồng hóa với nó. C̣n
có ư thức th́ không thể nào tàn ác được. Người ta cũng dễ dàng
trở thành vô ư thức khi một đám đông hay cả một
quốc gia toả ra một trường năng lượng
tập thể tiêu cực.
Muốn biết ḿnh có ư thức
nhiều hay ít th́ chỉ cần tự quan sát lối ḿnh
đối phó với những thử thách trong đời. Qua những khó khăn, một
người vô ư thức thường càng trở thành vô ư thức
hơn và một người có ư thức càng ư thức nhiều
hơn. Thử thách giúp bạn
thức tỉnh hay ngủ say hơn. Giấc mộng vô ư thức b́nh
thường có thể biến thành ác mộng.
Nếu không biết hiện hữu
ngay trong những hoàn cảnh b́nh thường, như khi ngồi
một ḿnh trong pḥng, đi dạo trong rừng, hay nghe một
người nào nói chuyện, th́ chắc chắn khó có thể
ư thức được trong những hoàn cảnh khó
khăn. Khi đó, người
ta sợ hăi và sẽ rơi nặng vào sự vô ư thức. Bạn đối phó ra sao với
những thử thách đó, sẽ cho bạn và người
chung quanh biết tŕnh độ ư thức của bạn, chứ
không phải nhờ bạn ngồi thiền được
bao lâu và thấy được những ấn chứng
nào.
Cho nên cần phải ư thức
nhiều hơn trong những hoàn cảnh b́nh thường
khi mọi sự việc trôi chẩy để khả
năng hiện hữu của ḿnh được mạnh
hơn. Một trường
năng lượng có tần số cao được phát
ra trong và chung quanh người có ư thức. Không có sự vô ư thức nào, sự
tiêu cực nào, sự bất b́nh hay bạo lực nào có thể
len vào trường năng lượng này và tồn tại,
giống như bóng tối không thể nào tồn tại
trước ánh sáng.
Khi mới tập quan sát tư
tưởng và cảm xúc của ḿnh, nghĩa là tập hiện
hữu, có thể bạn sẽ ngạc nhiên khi lần
đầu ư thức được tiếng động
đằng sau t́nh trạng vô ư thức. Bạn cũng sẽ chợt nhận
thấy chẳng mấy khi bạn thật sự thoải
mái với chính ḿnh. Trên b́nh diện tư tưởng, th́ bạn
có nhiều thái độ chống đối chẳng hạn
như hay phê b́nh, bất b́nh, không để ư đến hiện
tại. Trên b́nh diện cảm xúc, th́ bạn hay cảm thấy
bứt rứt, căng thẳng, buồn chán, hay bực dọc.
Cả hai khía cạnh đều tiêu biểu cho sự chống
đối b́nh thường.
Trong một cuốn sách, Carl Jung
có kể lại một cuộc đàm thoại của ông với
một thủ lĩnh người da đỏ. Người thủ lĩnh cho biết
ông ta thấy đa số người da trắng đều
có một bộ mặt căng thẳng, đôi mắt
đăm chiêu, và dáng điệu độc ác. Ông nói: “Lúc nào người da trắng
cũng có giáng điệu lo lắng và không thoải mái
như đang đi t́m kiếm cái ǵ? Chúng tôi không hiểu họ muốn
ǵ! Trông họ như là người
điên.”
Dĩ nhiên làn sóng ngầm khó chịu
triền miên đă có từ trước nền văn minh kỹ
nghệ bên các nước Tây phương. Bây giờ, nó lan
cả sang phần lớn các nước phương
Đông. Chưa bao giờ mà nó
biểu lộ ở dạng cấp tính trầm trọng
đến thế. Thật ra
nó đă có dưới thời Đức Giêsu, dưới
thời Đức Phật, và trước đó nhiều nữa.
“Tại sao các con lúc nào cũng bồn chồn ?” Đức Giêsu đă hỏi các
tông đồ của ngài. “Mỗi
khi lo lắng bồn chồn, th́ các con có sống thêm
được ngày nào không ?” Và Đức Phật cũng
đă dạy rằng nguồn gốc của khổ đau
nằm trong sự ham muốn vô tận.
Phản kháng hiện tại là một
sai lầm tập thể. Cùng
với sự mất ư thức hiện hữu, nó tạo nền
tảng cho nền văn minh kỹ nghệ phi nhân của
chúng ta ngày nay. Freud cũng
đă thừa nhận có làn sóng ngầm bực bội này và
đă mô tả sự trạng trên trong cuốn sách nhan đề
“Nền văn minh và những bất măn của nó.” Nhưng ông đă không t́m ra nguồn
gốc chính của trạng thái bất an này và đă không nhận
định được rằng con người vẫn
có thể thoát ra được.
Sự sai lầm tập thể này đă tạo nên một
nền văn minh rất bệnh hoạn và vô cùng tàn bạo,
đe dọa sự sinh tồn của chính nó và của mọi
sự sống khác trên trái đất.
Vậy
làm sao thoát khỏi căn bệnh này ?
Bạn hăy ư thức. Hăy quan sát những h́nh thức
đa dạng của tâm trạng bực bội, bất măn
và căng thẳng do thái độ phê phán, kháng cự hiện
hữu, và chối bỏ hiện tại gây nên. Cứ rọi ánh sáng ư thức
trên sự vô ư thức th́ tức khắc nó sẽ tan biến
đi. Một khi đă biết phá tan sự vô ư thức b́nh
thường, th́ ánh sáng hiện hữu của bạn sẽ
rực sáng và bạn sẽ có thể đối phó với
sự vô ư thức nặng. Tuy
nhiên v́ t́nh trạng vô ư thức b́nh thường quá tầm
thường nên lúc đầu bạn sẽ khó mà nhận
ra.
Bạn nên có thói quen theo dơi ḍng
tư tưởng và cảm xúc của ḿnh và luôn luôn tự
hỏi: Tôi có thoải mái trong lúc này không? Hay là: Sự
việc ǵ đang xẩy ra trong tôi? Ít nhất cũng hăy để ư
đến những điều xẩy ra bên trong cũng
như bên ngoài. Khi bên trong
điều ḥa, tự nhiên bên ngoài cũng sẽ điều
ḥa. Thực tại chính nằm ở bên trong, thực tại
phụ nằm ở bên ngoài. Nhưng không nên trả lời
ngay những câu hỏi trên mà hăy quan sát kỹ bên trong. Những
tư tưởng nào đă phát sinh trong tâm trí? Bạn cảm thấy thế
nào? Hăy để ư xem xét cơ
thể. Có chút nào căng thẳng
không? Một khi bạn thấy
có một chút khó chịu, th́ t́m xem bạn đă chối bỏ
hiện tại bằng cách lẩn tránh, kháng cự hay phủ
nhận sự sống như thế nào. Có nhiều cách phản kháng hiện
tại và tôi sẽ xin tŕnh bầy vài thí dụ. Bạn nên tập luyện nhiều
rồi dần dà khả năng tự quan sát và theo dơi trạng
thái bên trong sẽ trở nên bén nhậy.
Bạn có ghét công việc
đang làm không? Bạn có thầm
khó chịu với người chung quanh không? Bạn có biết rằng năng
lượng tiêu cực bạn tỏa ra hại chính ḿnh và
người chung quanh không? Hăy
chăm chú xem xét bên trong. Có t́m
ra chút ǵ bực bội hay không hợp với ư ḿnh không? Nếu có, hăy quan sát nó biểu lộ
trên tư tưởng và cảm xúc như thế nào? Bạn đang nghĩ ǵ về
t́nh trạng này? Sau đó, hăy
xem xét những cảm xúc, tức là những phản ứng
của cơ thể với những tư tưởng
đó. Hăy thử cảm nhận
cảm xúc đó. Bạn thấy
thoải mái hay khó chịu? Có
phải đó là một năng lượng bạn muốn
có trong bạn không? Bạn có lựa
chọn được không?
Có thể bạn đang bị
lợi dụng, có thể sinh hoạt của bạn lúc này
rất nhàm chán, có thể kẻ nào gần bạn không
lương thiện, có tính nết khó chịu hay hành động
vô ư thức? Nhưng những
sự việc trên đều không đáng kể, bất luận
tư tưởng hay cảm xúc của bạn lúc này ra
sao. Vấn đề là bạn
kháng cự cái ǵ đang hiện hữu, đang biến hiện
tại thành kẻ thù, đang gây khổ, đang tạo mâu
thuẫn giữa bên trong và bên ngoài.
Phiền năo của bạn làm ô
nhiễm không những bên trong bạn và những người
chung quanh mà cả tâm thức tập thể của nhân loại. Trái đất bị ô nhiễm chỉ
là phản ảnh bên ngoài của sự ô nhiễm tâm thức
bên trong, nghĩa là cả triệu người vô ư thức
không chịu trách nhiệm về khoảng không gian của
ḿnh.
Cho nên hăy ngưng ngay việc bạn
đang làm, đi bầy tỏ thẳng cảm nghĩ của
ḿnh với người gây khổ, hoặc gián đoạn
ngay làn sóng tiêu cực mà tư tưởng đă tạo nên
quanh hoàn cảnh. Hành động
của bạn đă không giúp ích được ǵ ngoài việc
củng cố “cái tôi” của bạn. Nên nhận ngay ra sự phi lư
này. Hành động tiêu cực
không bao giờ là giải pháp thượng sách để
đối phó với một hoàn cảnh. Nó chỉ khiến bạn càng mắc
kẹt thêm, không ích lợi ǵ.
Làm ǵ với một thái độ tiêu cực th́ chỉ
gây thêm khổ. Hơn nữa,
tất cả tiêu cực bên trong đều truyền nhiễm. Phiền năo lan tràn nhanh hơn bệnh
tật. Qua định luật
đồng điệu nó khơi động và nuôi dưỡng
năng lượng tiêu cực tiềm tàng ở người
chung quanh nếu họ không có ư thức cao.
Vậy th́ bạn đang ô nhiễm
thế giới hay đang dọn sạch nó? Mỗi người
phải chịu trách nhiệm với khoảng không gian của
ḿnh. Không ai lănh trách nhiệm
này được, ai cũng phải có trách nhiệm với
trái đất này. Bên trong bạn
ra sao th́ bên ngoài cũng như vậy. Nếu nhân loại biết dọn
sạch bên trong, th́ họ cũng sẽ biết ngừng
làm ô nhiễm bên ngoài.
Làm sao có thể
buông bỏ-chấp nhận tiêu cực được?
Bằng cách buông bỏ-chấp
nhận thế thôi. Bạn
buông bỏ một cục than hồng trong tay như thế
nào? Bạn buông bỏ một
hành trang nặng nề và vô dụng như thế nào? Bằng cách thừa nhận rằng
bạn không muốn bị phỏng hay phải đeo cái
gánh nặng rồi đặt nó xuống.
Muốn chuyển hóa t́nh trạng
vô ư thức nặng nghĩa là phiền năo, th́ phải biết
chấp nhận và hiện diện, bằng cách luôn luôn chú
tâm. Mặt khác, một khi biết
lựa chọn th́ có thể loại bỏ nhiều thói quen
vô ư thức b́nh thường không c̣n cần thiết nữa.
Nắm được uy lực của hiện tại là
như thế. Không có khả
năng này th́ không biết lựa chọn.
Nếu
thầy nói có những cảm xúc gọi là tiêu cực th́ là
ḿnh đang gây ra những cực tốt và xấu rồi phải
không?
Không. Đă có hai cực từ
trước khi tư tưởng cho rằng hiện tại
không thỏa đáng. Bởi v́
tư tưởng đứng ra phê b́nh chỉ trích nên một
cảm xúc tiêu cực mới nẩy sinh.
Nhưng
nếu một số cảm xúc được gọi là
tiêu cực, th́ có phải rằng người ta không nên có
những cảm xúc đó không? Theo tôi, người ta cần
diễn tả mọi cảm xúc, thay v́ cứ khen chê chúng tốt
hay xấu và tự hỏi có nên hay không nên có chúng. Bực bội th́ đă sao? Nóng giận
th́ đă sao? Khó chịu cũng vậy. Nếu không th́ lại
đè nén, chống đối và phủ nhận chúng. Thế
nào mà chẳng được.
Dĩ nhiên rồi. Một khi
đă có một lối suy nghĩ, cảm nhận, hay phản
ứng, th́ nên chấp nhận là như vậy. Lúc trước, bạn chưa
đủ ư thức để biết lựa chọn. Ở
đây tôi không phê b́nh mà chỉ nêu lên một sự kiện. Nếu bạn có thể lựa chọn
hay biết ḿnh có thể lựa chọn, th́ bạn sẽ
muốn vui sướng hay đau khổ, khó chịu hay thoải
mái, chiến tranh hay ḥa b́nh? Chẳng
lẽ lại muốn có một tư tưởng hay một
cảm xúc đẩy ḿnh xa rời trạng thái ung dung tự
tại hay sao? Tôi gọi những
tư tưởng và cảm xúc đó là tiêu cực, nghĩa
là xấu. Không phải xấu
theo ư nghĩa của câu “Đáng lẽ bạn không nên làm
điều đó,” nhưng xấu như một cảm
giác khó chịu khi bạn đau bụng.
Bạn hăy thử nghĩ thế
nào mà con người có thể giết 100 triệu đồng
loại của ḿnh, chỉ riêng ở thế kỷ 20 thôi?
Không ai có thể tưởng tượng được
con người có thể gây đau khổ cho nhau tới mức
độ đó. Đấy là
chưa kể mỗi ngày họ vẫn tiếp tục hành
hạ nhau trên b́nh diện tư tưởng, cảm xúc, thể
xác và đối xử tàn bạo với nhau và với những
sinh vật khác.
Khi có những hành động
tương tự, có phải con người đang ung dung
tự tại không? Dĩ nhiên là không. Chỉ có những
ai hết sức tiêu cực mới tạo ra những t́nh cảnh
phản ảnh tư tưởng và cảm xúc của họ. Hiện nay họ đang phá hoại
thiên nhiên và trái đất đă nuôi dưỡng họ. Thật khó tin nhưng lại có thật.
Nhân loại rất điên rồ và nguy hiểm. Đó không phải là một lời
chỉ trích mà là một nhận xét về một sự kiện. Một sự kiện khác là đằng
sau trạng thái điên dại này có một trạng thái b́nh
thường. Con người
có thể tự cứu ḿnh và ngay giây phút này trở lại
toàn hảo như xưa.
Trở lại điều bạn nói –
đúng vậy, khi bạn công nhận ḿnh thù hận, giận
dữ, v.v… th́ bạn không bắt
buộc phải diễn tả những cảm xúc này một
cách mù quáng và ảnh hưởng xấu đến những
người chung quanh nữa. Nhưng tôi không biết bạn
có tự lừa dối ḿnh không. Sau một thời gian khi bạn
đă tập chấp nhận tư tuởng và cảm xúc của
ḿnh, th́ đến một lúc bạn sẽ tiến sang một
tŕnh độ khác. Lúc ấy,
sẽ không c̣n ǵ tiêu cực nữa.
Nếu như bạn không đạt được
trạng thái này, th́ sự kiện bạn chấp nhận cũng
vẫn chỉ là một nhăn hiệu giúp bạn củng cố
“cái tôi” của ḿnh để tiếp tục đau khổ,
tiếp tục xa cách người khác, xa cách môi trường
chung quanh, xa lánh hiện tại mà thôi. Như bạn biết, cảm giác
xa cách tạo nền tảng cho cá tính của “cái tôi”. Khi bạn thực sự chấp
nhận th́ những cảm tưởng đó sẽ tức
thời chuyển hóa. Và nếu
thật sự như bạn nói, bạn biết chắc chắn
mọi sự việc đều êm đẹp th́ tại
sao bạn c̣n có những cảm giác tiêu cực? Nếu bạn không phê b́nh, không chống
cự th́ chúng đă không thể phát hiện được.
Bạn nghĩ là “mọi sự việc đều êm đẹp,”
nhưng thật sự trong đáy ḷng bạn không tin như
vậy. Như thế, thói quen tư tưởng và cảm
xúc cũ vẫn c̣n nguyên vẹn và bạn vẫn ở trạng
thái khó chịu.
Như thế
cũng được,
không sao cả.
Có phải bạn đang tranh đấu cho
cái quyền được vô ư thức, cái quyền
được khổ không?
Yên tâm đi, chẳng ai dựt quyền đó của
bạn. Một khi nhận ra rằng một món ăn làm
ḿnh bịnh bạn c̣n tiếp tục ăn món đó nữa
không, và c̣n tiếp tục khẳng định rằng bị
bịnh cũng không hề ǵ không?
Xin thầy cho thêm
vài ví dụ về sự vô ư thức.
Bạn hăy tự quan sát mỗi khi phàn nàn bằng
tư tưởng hay lời nói, về một hoàn cảnh,
một câu nói hay hành động của người khác, môi
trường chung quanh, hoàn cảnh đời ḿnh, hay ngay cả
thời tiết. Than văn là không chấp nhận hoàn cảnh
hiện tại. Tất
nhiên trong lời than văn có sự tiêu cực. Than phiền là đóng vai nạn
nhân. Nói được ra ngoài
là ở thế mạnh. V́ vậy,
bạn nên thay đổi hoàn cảnh bằng hành động
hay bằng cách nói ra nếu được và nếu cần. Hoặc chấp nhận hoàn cảnh
hoặc bỏ đi. C̣n phản
ứng lại bằng phương cách nào khác đều là
điên rồ.
Ở trạng thái vô ư thức b́nh thường,
người ta thường phủ nhận hiện tại.
Dĩ nhiên khi nói đến hiện tại th́ cũng có nghĩa
là nói đến nơi này. Bạn có chống cự lại
giây phút này và nơi này không? Có
nhiều người chỉ thích ở một chỗ nào
khác hơn là nơi họ đang ở. Họ không bao giờ
hài ḷng với “nơi đây" của họ. Hăy xét xem có phải bạn ở
trong trường hợp này không.
Ở đâu th́ hăy hoàn toàn ở nơi đó. Nếu bạn không chịu nổi
nơi đây và khoảng khắc này rồi đau khổ,
th́ có ba giải pháp: hoặc bước ra khỏi hoàn cảnh,
hoặc thay đổi hoàn cảnh, hoặc hoàn toàn chấp
nhận hoàn cảnh. Nếu bạn muốn nhận lănh
trách nhiệm đời ḿnh, th́ chỉ có ba giải pháp
đó. Hăy tức thời lựa chọn rồi chấp nhận
hậu quả mà không than văn, không vướng chút tiêu cực
nào, không làm ô nhiễm tâm thức, và cố gắng ǵn giữ
không gian của ḿnh cho thật trong sạch.
Trước khi hành động – buông bỏ-chấp
nhận hay thay đổi hoàn cảnh – bạn nên gột rửa
mọi tiêu cực. Hành động
từ sự sáng suốt bao giờ cũng hữu hiệu
hơn hành động từ tiêu cực.
Hành động nào cũng tốt hơn là
đứng bất động, nhất là khi bạn đă
ch́m đắm trong một hoàn cảnh không vui đă từ
lâu. Nếu bạn có sai lầm,
th́ ít nhất cũng có thể học hỏi được
chút ít và như thế th́ không c̣n là sai lầm nữa. C̣n như bạn cứ đứng
kẹt cứng ở một chỗ, th́ không thể học
được ǵ. Nếu bạn
c̣n sợ hành động, th́ cứ nh́n nhận cái sợ,
quan sát nó, tập trung vào nó, hoàn toàn hiện diện với
nó. Như thế là cắt
đứt được sợi giây nối liền cái sợ
với tư tưởng.
Đừng để cái sợ trỗi dậy rồi
phát triển trong tâm trí mà hăy dùng ngay uy lực của hiện
tại để chiến thắng nó.
Nếu thực sự bạn không làm ǵ
được để thay đổi hiện tại và
nơi chốn này, hoặc không bỏ chúng mà đi
được, th́ nên hoàn toàn chấp nhận và ngừng
kháng cự. “Cái tôi” giả đáng
thương thích ôm lấy phiền năo, hận thù và
thương thân trách phận.
Lúc đó nó không thể tồn tại được
nữa và phải ngừng kháng cự. Nhưng ngừng chống đối
không có nghĩa là yếu đuối. Trái lại, chỉ có kẻ buông bỏ-chấp
nhận mới thực sự nắm thực quyền tâm
linh, mới thoát khỏi hoàn cảnh để thấy tự
nó đổi mới. Thực
sự giải thoát là như thế đó.
Có sự việc ǵ bạn phải làm mà
chưa làm không? Hăy đứng
ngay dậy và làm đi. Ngược
lại, nếu bạn bất động, lười biếng,
hay thụ động th́ cứ công nhận là ḿnh như thế. Hăy xem xét cho thông suốt. Cứ việc bất động,
cứ việc lười biếng. Một khi quan sát thật kỹ
và hoàn toàn ư thức được điều đó, th́ chẳng
bao lâu bạn sẽ thoát ra khỏi được. Hoặc cũng có thể là
không. Nhưng dù thế nào
chăng nữa th́ bên trong cũng không c̣n mâu thuẫn, phủ
nhận hay tiêu cực nữa.
Có phải bạn đang bị căng thẳng
không? Có phải bạn đang
lo tiến tới tương lai đến nỗi hiện
tại chỉ c̣n là một phương tiện không? Bạn căng thẳng v́ đang ở
đây mà lại muốn tới đó, đang ở hiện
tại mà cứ muốn bước đến tương
lai. Chính v́ cứ phân chia mà thân
tâm bạn bị dày xé. Dù mọi
người đều ở trong t́nh cảnh này, nhưng
không có nghĩa là họ đều lành mạnh. Nếu cần, th́ cứ đi
nhanh, làm việc nhanh, ngay cả chạy nhanh nhưng không
nên phóng ư nghĩ vào tương lai mà chối bỏ hiện
tại. Khi đi, làm việc,
hay chạy, th́ nên làm những sự việc đó cho trọn
vẹn và cảm nhận nguồn sinh lực của giây
phút đó. Có như thế th́
không c̣n căng thẳng và phân chia ḿnh làm hai nữa. Cứ đi, chạy, làm việc
và thích thú làm những sự việc đó. Hoặc là cứ buông bỏ-chấp
nhận hết và ra ngồi ở ghế công viên. Có làm ǵ chăng nữa th́ cũng
hăy theo dơi ḍng tư tưởng.
Có thể nó sẽ thốt lên: “Phải đi làm đi
chứ, phí phạm thời giờ làm ǵ ?” Bạn cứ theo dơi những
tư tưởng hiện ra rồi mỉm cười.
Bạn có đắm ch́m trong quá khứ không?
Có thường hồi tưởng hay nói tới dĩ văng
không, dù một cách tiêu cực hay tích cực? Hay là bạn nhớ
đến những thành tích, phiêu lưu hay kinh nghiệm của
ḿnh, đến những chuyện ghê gớm bạn đă
phải chịu như một nạn nhân đáng
thương, hay ngay cả đến những sự việc
bạn đă gây cho người khác? Quá tŕnh tư tưởng có khiến
bạn cảm thấy tội lỗi, oán hận, tự
kiêu, tức giận, tiếc nuối hay tự thán không? Thế là bạn đang củng cố
“cái tôi” giả, chồng chất quá khứ lên tâm trí, và gia
tăng tiến tŕnh lăo hóa của cơ thể . Bạn cứ thử xét tiến
tŕnh bám lấy quá khứ này trong ḿnh và người chung
quanh.
Xin hăy để dĩ văng chết đi trong
từng giây phút v́ bạn không c̣n cần đến nó. Chỉ nên dựa vào quá khứ khi
nó liên quan đến hiện tại. Hăy cảm nhận sức mạnh
của giây phút này và sự toàn hảo của hiện hữu. Hăy cảm nhận sự hiện diện
của chính ḿnh.
§
Có phải bạn đang lo nghĩ? Có phải bạn đang tự hỏi :
“Nếu thế này, nếu thế khác th́ làm sao?” Thế là bạn đang đồng
hóa với ḍng tư tưởng.
Tư tưởng đang phóng ḿnh vào tương lai,
tưởng tượng một t́nh cảnh rồi gây ra sợ
hăi. Bạn không thể nào
đối phó nổi với một hoàn cảnh như thế,
v́ nó không hề có thật mà chỉ là một bóng ma. Nên ngưng ngay hành động
điên rồ làm hại sức khỏe và đời sống
này bằng cách chấp nhận hiện tại. Hăy quan sát hơi thở, theo dơi cái
làn khí ra vào cơ thể và cảm nhận trường sinh
lực trong bạn. Bạn chỉ
phải đối diện với giây phút này trong đời
sống thôi, chứ không phải những h́nh ảnh tưởng
tượng trong trí óc. Hăy tự
hỏi trong lúc này bạn có vấn đề ǵ không? Không phải sang năm, ngày mai hay
5 phút nữa. Có ǵ không phải trong giây phút này không? Bạn có khả năng đối
diện với hiện tại, c̣n tương lai th́ không
được. Khi nào cần
đến th́ sẽ có giải pháp, nghị lực, hành
động, hay phương kế thích ứng, không phải
lúc trước hay lúc sau.
“Một ngày nào đó, tôi sẽ thành công.” Có phải bạn đă quá chú trọng
đến mục đích đến nỗi hiện tại
chỉ c̣n là một phương tiện đưa đến
cứu cánh không? Có phải v́ vậy
mà bạn không c̣n vui thú ǵ trong việc đang làm không? Có phải bạn chờ đợi
để được thực sự sống không? C̣n nghĩ như vậy, th́ dù bạn
có thành công đến đâu cũng sẽ chẳng bao giờ
hài ḷng với hiện tại, v́ đối với bạn
h́nh như tương lai bao giờ cũng có vẻ tốt
đẹp hơn. Bạn có thấy rằng đấy là
phương pháp toàn hảo nhất để lúc nào cũng
bất măn không?
Bạn có phải là một người lúc
nào cũng chờ đợi không? Bạn bỏ bao nhiêu thời
gian trong đời để chờ đợi? Tôi gọi xếp hàng đợi ở
bưu điện, khi kẹt xe, ở phi trường, hay
đợi ai đến, đợi cho công việc xong, v.v…
là sự “chờ đợi cỡ nhỏ.” “Chờ đợi cỡ lớn”
là chờ kỳ nghỉ hè sắp tới đến, chờ
được một việc làm tốt hơn, chờ cho
con khôn lớn, chờ để có một mối t́nh có ư
nghĩa, chờ thành công, kiếm được tiền,
trở thành một nhân vật quan trọng, hay giác ngộ.
Ta thường thấy nhiều người chờ suốt
đời để bắt đầu thực sự sống.
Chờ đợi là một trạng thái tinh
thần, có nghĩa là bạn thích tương lai, không thích
hiện tại, không muốn sự vật đang có mà thèm
muốn sự vật không có. Mỗi khi chờ đợi,
th́ bạn lại vô t́nh tạo ở bên trong mâu thuẫn giữa
hiện tại và nơi này với tương lai tưởng
tượng. Bởi v́ bạn
đánh mất hiện tại nên cuộc đời kém hẳn
thi vị đi.
Bạn có thể cải thiện hoàn cảnh
đời bạn nhưng không thể nào cải thiện sự
sống được v́ nó là gốc. Sự sống là sự hiện hữu
sâu xa nhất của bạn.
Nó đă đầy đủ và toàn hảo rồi. Hoàn cảnh đời bạn gồm
những t́nh huống và kinh nghiệm của bạn. Đặt mục tiêu rồi phấn
đấu để đạt được những mục
tiêu này không có ǵ là sai quấy.
Điều sai lầm là khi người ta dùng nó để
thay thế sự hiện hữu trong khi điểm duy nhất
dẫn đến hiện hữu lại là giây phút này. V́ thế bạn như một kiến
trúc sư không ngó ngàng ǵ đến nền móng của
căn biệt thự ḿnh đang xây mà chỉ tập trung
vào những tầng trên.
Thí dụ, có rất nhiều người mong
đợi một ngày nào đó họ sẽ giầu có.
Nhưng sự giầu sang không thể đến trong
tương lai. Khi bạn tôn
trọng, thừa nhận và hoàn toàn chấp nhận thực
tại hiện thời của bạn, nghĩa là bạn ở
đâu, là ai, đang làm ǵ, khi bạn hoàn toàn chấp nhận
cái ḿnh có, th́ bạn sẽ biết ơn điều ḿnh có,
biết ơn đă hiện hữu. Giầu có thật sự là biết
ơn giây phút này và sự sống trọn vẹn trong hiện
tại. Nó
không thể đến trong tương lai. Đến đúng ngày đúng giờ,
sự giầu có đó sẽ thể hiện cho bạn bằng
nhiều cách.
Nếu bạn không hài ḷng với
những ǵ ḿnh có, hoặc bực bội hay tức giận
v́ thiếu thốn, th́ t́nh trạng này có thể thúc đẩy
bạn làm giầu. Nhưng
ngay dù có kiếm được hàng triệu, bạn vẫn
sẽ tiếp tục cảm thấy thiếu thốn bên
trong. Tiền có thể mua cho bạn nhiều kinh nghiệm
thích thú, nhưng chúng đến rồi luôn luôn để lại
trong bạn một cảm giác trống vắng không nguôi khiến
nhu cầu được thỏa măn ở b́nh diện vật
chất và tâm lư cứ tiếp tục. Cho nên bạn sẽ không trụ
trong hiện hữu. Vậy bạn
nên cảm nhận sự sống trọn vẹn ngay bây giờ. Thế mới thực là giầu
có.
Hăy bỏ ngay thái độ chờ
đợi. Nếu bạn có bắt
gập ḿnh rơi vào t́nh trạng này, th́ hăy thoát ngay ra. Hăy bước vào hiện tại. Hăy hiện hữu. Một khi hiện diện th́ không
cần phải chờ đợi ǵ nữa.
Trên đây chỉ là một số
mưu lược thường t́nh mà ḍng tư tưởng
xử dụng để phủ nhận hiện tại. Ta gọi chúng là sự vô ư thức
b́nh thường. Người
ta không dễ ǵ nhận ra những mưu kế này v́ chúng
đă dự phần vào đời sống hàng ngày, tạo
thành một loại điện tĩnh đằng sau sự
bất măn triền miên.
Nhưng càng tập quan sát tư tưởng và cảm
xúc của ḿnh, th́ càng dễ biết khi nào ḿnh đă bị
kẹt giữa quá khứ và tương lai, nghĩa là khi
nào c̣n vô ư thức. Có thế
mới mau thức tỉnh khỏi giấc mộng thời
gian mà bước vào hiện tại. Nhưng hăy coi chừng: “cái tôi” giả
sống nhờ thời gian. Bởi v́ nó biết rằng nếu
bạn sống trong hiện tại th́ nó phải chết,
nên nó xoay sở để lôi bạn ra khỏi hiện tại
và giam bạn trong mạng lưới thời gian.
Tôi
cảm thấy điều thầy nói rất thực,
nhưng tôi vẫn tin sống ở đời th́ phải
có mục đích. Nếu không
th́ người ta sẽ trôi dật dờ. Nhưng mục đích đồng
nghĩa với tương lai, phải không? Vậy làm sao
mà dung ḥa điều đó với việc sống trong hiện
tại?
Khi tham dự vào một cuộc
hành tŕnh, th́ phải biết ḿnh đi đâu hay ít nhất cũng
phải biết cái hướng ḿnh đi tới. Đừng nên quên rằng trong cuộc
hành tŕnh của bạn, cái bước đang đi trong lúc
này là đắc dụng nhất. Tất cả chỉ có thế.
Hành tŕnh đời bạn có một
mục tiêu bên ngoài và một mục tiêu bên trong. Mục tiêu bên ngoài là đi đến
nơi bạn đă định, hoàn tất việc bạn
đă đặt ra, thực hiện điều này, điều
nọ. Những sự việc
trên dĩ nhiên đều hàm ư tương lai. Tuy nhiên, nếu bạn chú trọng
đến mục tiêu hay những giai đoạn bạn phải
qua để đi đến tương lai nhiều
hơn cái bước bạn đang đi trong lúc này, th́
đă hoàn toàn bỏ lỡ mục tiêu bên trong của cuộc
hành tŕnh. Mục tiêu này không phải
là bạn đi đâu, làm ǵ, mà là làm như thế nào. Mục tiêu này không liên quan ǵ đến
tương lai mà chỉ quan hệ đến sự kiện
bạn có ư thức nhiều hay ít trong hiện tại mà
thôi. Mục tiêu bên ngoài thuộc
không gian và thời gian. Mục
tiêu bên trong chú trọng đến sự kiện bạn hiện
hữu và càng ngày càng đi sâu vào hiện tại vượt
thời gian. Hành tŕnh bên
ngoài có thể cần cả triệu bước đi;
nhưng hành tŕnh bên trong chỉ cần một bước,
bước bạn đang đi bây giờ. Một khi tập trung vào bước
đi này, th́ sẽ nhận thức được rằng
bước đi này bao gồm tất cả mọi bước
khác và ngay cả mục tiêu.
Cái bước đó biểu hiện sự toàn mỹ
và sẽ đưa bạn vào hiện hữu. Mục đích của cuộc hành
tŕnh của bạn, một hành tŕnh vào sâu trong bạn, là
như thế.
§
Thành
công hay thất bại trong đời, có đạt
được hay không mục đích bên ngoài, có quan hệ
ǵ không?
Nếu bạn chưa đạt
được mục đích bên trong th́ nó quan hệ cho bạn.
Nếu bạn đă đạt được rồi th́ mục
đích bên ngoài chỉ là một tṛ mà bạn tiếp tục
chơi chỉ v́ thích thú. Có thể bạn hoàn toàn thất bại
bên ngoài nhưng lại thành công bên trong. Hoặc trong trường
hợp thường gập hơn, bạn giầu sang bên
ngoài nhưng lại nghèo nàn rách rưới bên trong. Như Đức Giêsu đă
nói : “Các con được cả thế giới này,
nhưng lại mất đi linh hồn.” Dĩ nhiên, rồi cuối cùng sớm
muộn ǵ tất cả mọi mục đích bên ngoài cũng
đi đến thất bại v́ phải chịu định
luật vô thường của vạn vật. Càng sớm hiểu rằng mục
đích bên ngoài không thể thỏa măn bạn lâu dài
được th́ càng tốt.
Một khi đă thấy nó giới hạn th́ không c̣n
trông chờ một cách thiếu thực tế rằng nó sẽ
đem hạnh phúc đến cho ḿnh. Cho nên hăy đặt mục
đích bên trong của bạn lên trên tất cả.
Quá khứ không thể tồn tại khi
bạn hiện hữu
Thầy
đề cập rằng nghĩ hay nói về quá khứ là
một lối lẩn tránh hiện tại. Nhưng ngoài cái
quá khứ mà ta nhớ và đồng hóa với, có phải
có một tầng quá khứ khác nằm sâu hơn trong chúng
ta không? Tôi muốn ám chỉ đến cái quá khứ vô ư thức
đă điều kiện hóa cuộc đời người
ta, nhất là trong thời niên thiếu, hay ngay cả trong những
kiếp trước. Ngoài ra, lại c̣n văn hóa liên quan
đến chỗ ở và thời đại của
ta. Tất cả những yếu
tố trên định đoạt lối ta nh́n đời,
phản ứng, suy tưởng, giao tiếp với người
chung quanh và sống. Làm sao mà ư thức hay loại bỏ hết
cho được? và nếu được th́ trong bao lâu
và sẽ c̣n lại ǵ ?
Cái ǵ sẽ c̣n lại khi không
c̣n ảo tưởng? Không cần
phải đào sâu quá khứ vô ư thức, ngoại trừ những
phát hiện của nó trong lúc này, tức là tư tưởng,
cảm xúc, dục vọng, phản ứng hay biến cố. Bất cứ điều ǵ trong
quá khứ mà bạn cần biết sẽ được
những thử thách của hiện tại đem ra
phơi bày. Nếu bạn
đào sâu trong quá khứ, th́ sẽ chỉ t́m thấy một
vực thẳm không đáy. Có
thể bạn nghĩ phải cần thêm nhiều thời
gian để hiểu quá khứ hay thoát khỏi nó, nghĩa
là bạn trông chờ vào tương lai để giúp bạn
thoát khỏi quá khứ.
Nhưng đấy là chỉ là ảo tưởng. Chỉ có hiện tại mới
giải thoát được bạn ra khỏi quá khứ. Thêm nhiều thời gian sẽ
không thể giải thoát bạn khỏi thời gian. Bí quyết là nổ lực nắm
ngay được uy lực của hiện tại.
Uy
lực của hiện tại là ǵ ?
Không ǵ khác hơn là sức mạnh
phát sinh ra khi bạn hiện diện, khi ư thức của bạn
thoát khỏi tư tưởng.
Cho nên hăy đối phó với
quá khứ ngay khi bạn đang sống trong hiện tại. Càng chú ư đến quá khứ, th́
nó càng thêm uy lực, và “cái tôi” của bạn càng thêm vững
mạnh. Nhưng xin đừng
hiểu lầm. Bạn cần
chú ư nhưng không phải chú ư đến quá khứ mà đến
hiện tại, đến phản ứng, hành vi, trạng
huống tư tưởng, cảm xúc, sợ và ghét của
bạn mỗi lúc chúng nổi lên trong từng giây từng
phút. Trong bạn có quá khứ
nhưng một khi quan sát tất cả những sự vật
trên mà không phê b́nh, th́ có nghĩa là bạn đang đối
phó với quá khứ và dùng sự hiện diện của
ḿnh để làm nó tan biến đi. Để t́m thấy ḿnh, bạn
không thể trở về quá khứ mà phải bước
vào hiện tại.
Chớ
không phải t́m hiểu quá khứ, tức là t́m hiểu tại
sao người ta cứ làm măi một vài chuyện, cứ
phản ứng măi theo một vài lối, cứ vô t́nh gây ra
một loại t́nh cảnh bi thảm, hoặc tại sao cứ
tạo ra những mối t́nh giống hệt nhau, v.v . . .
Một khi đă ư thức thêm
được thực tại của ḿnh, th́ có thể nhận
thấy được rơ ràng tại sao ḿnh bị điều
kiện hóa như vậy. Chẳng hạn, bạn sẽ hiểu
tại sao một số quan hệ của ḿnh cứ giống
hệt nhau, hoặc sẽ nhớ lại những chuyện
xẩy ra trong quá khứ hoặc nh́n được chúng rơ
ràng hơn. Như vậy cũng tốt nhưng không thật
cần thiết. Điều tối
cần là ư thức và hiện diện. Quá khứ sẽ v́ thế mà tan biến
đi. Đấy chính là yếu
tố chuyển hóa. Cho nên
đừng nên t́m hiểu dĩ văng mà hăy lo hiện diện
càng nhiều càng tốt. Quá khứ
không thể tồn tại khi bạn hiện diện mà chỉ
tồn tại khi bạn vắng mặt.
Chỉ cái ǵ thực mới
có trong hiện tại. V́
tư tưởng không thực mà chỉ là một ảo
tưởng nên nó luôn luôn lẩn tránh hiện tại để
khỏi bị tiêu diệt. Nó
nghĩ ra muôn vàn mưu kế để gây khổ và tồn
tại.
Một số những mưu
lược này là hoặc hồi tưởng quá khứ
để hối tiếc, hoặc tưởng tượng
tương lai để lo sợ, sống trong đợi
chờ một tương lai tốt đẹp hơn, hoặc
mơ tưởng đến một nơi chốn nào
khác.
Để thoát khỏi
mạng lưới tư tưởng, nghĩa là để
thoát khỏi cái khổ, bạn chỉ cần chấp nhận
và sống trong hiện tại, nghĩa là ư thức và chấp
nhận rằng mọi sự việc xẩy ra “như thế”
ở đây trong giây phút này, mà không dùng tư tưởng
để t́m cách thay đổi hoàn cảnh.
(Đọc Tiếp CHƯƠNG V)